بيداري در جهان اسلام؛مفهوم شناسي ، اهداف و شاخصه ها

گروهي از محقّقين، نمودار تاريخي رشد و انحطاط تمدّن اسلامي را چنين ترسيم مي‌كنند: «تمدّن اسلامي از قرن اوّل تا قرن پنجم قمري رو به ترقّي گذاشت، سپس رفته‌رفته تنزّل كرد و با حمله‌ي مغول به حضيض مرگباري درافتاد و آثار عمده‌ي عظمت سياسي و فرهنگي آن يكسره ويران شد؛ با اين همه، اين تمدّن از ميان نرفت و بار ديگر اوج گرفت. در مرحله‌ي دوّم ترقّي كه از آخرين دهه‌ي قرن هفتم تا پايان قرن يازدهم ادامه يافته در سرزمين اسلام امپراتوري از بزرگترين امپراتوري هاي جهان، يعني امپراتوري ايران، عثماني و هند استقرار يافت. اين مرحله از اعتلا بار ديگر از آغاز قرن دوازدهم تا اواسط قرن سيزدهم رو به افول گذاشت و اينك تقريباً در همه‌ي سرزمينهاي اسلامي، نشانه هايي از موج جديد بيداري اسلامي به چشم مي‌خورد.»هم اينك گروه هاي اسلامي، فعال ترين جريان هاي سياسي جهان اند. علت اين فعاليت كه جدي و فراگير است، آگاه شدن مسلمانان از عقب ماندگي ها، توسعه نيافتگي ها و كاستي هاي موجود در جهان اسلام است. اين آگاهي ها، آنان را به جنبش و تلاش بيشتر در يك صدساله اخير، واداشت. اين تلاش، همان پديده ايي است كه جنبش بيداري اسلامي اش مي نامند. از آنجا كه پديده مذكور واجد تحولاتي است كه امنيت جهان اسلام را متاثر خواهد كرد، ازينرو ضرورت دارد مورد مداقه بيشتر قرار گيرد. پژوهش پيش رو تلاشي در جهت واكاوي و دقت در مفهوم شناختي و تبيين پديده بيداري اسلامي بعنوان يكي از عوامل دخيل در وضعيت امنيتي جهان اسلام در دوران اخير است. از اين منظر مفهوم شناسي، تبيين ماهيت، اهداف و شاخصه ها آن مهم ترين دغدغه اين نوشتار است.