ارزيابي كيفي، كمـّي و اقتصادي تناسب اراضي براي گندم، ذرت و كنجد در دشت مهران، استان ايلام

Qualitative, Quantitative and Economic Land Suitability Evaluation for Wheat, Maize and Sesame Production in Mehran Plain, Ilam Province

در كشور ما، به خاطر رشد روزافزون جمعيت و توسعه شهرها از امكان گسترش سطح زير كشت به مرور زمان كاسته مي‌ شود و در نتيجه نياز شديدي به استفاده بهينه از اراضي موجود احساس مي‌ شود. مطالعات تناسب اراضي با بررسي جنبه ‌ها ي فيزيكي، اجتماعي و اقتصادي اراضي، استفاده بهينه و پايدار از هر زميني را ممكن مي‌ سازد. هدف از اين مطالعه تعيين تناسب كيفي، كمـّي و اقتصادي اراضي دشت مهران براي محصولات منطقه شامل گندم، ذرت و كنجد بوده است. مراحل مختلف اين تحقيق شامل مطالعات صحرايي، آزمايشگاهي و ارزيابي اراضي بود. در ارزيابي كيفي مشخصات اقليمي، پستي و بلندي و خصوصيات خاك منطقه با نيازهاي رويشي هر محصول مقايسه و بسته به ميزان تطابق آنها كلاس تناسب كيفي به روش پارامتريك (ريشه دوم) تعيين شد. مبناي ارزيابي كمـّي، ميزان عملكرد در واحد سطح و مبناي ارزيابي اقتصادي، سود ناخالص در واحد سطح در نظر گرفته شد. نتايج ارزيابي كيفي نشان داد كه عمده واحدهاي اراضي براي محصولات مورد نظر داراي كلاس تناسب متوسط هستند كه اين امر ناشي از محدوديت خصوصيات فيزيكي خاك مي‌ باشد. مقايسه كلاس ‌ها ي كيفي و كمـّي در مورد گندم و ذرت نشان مي‌ دهد كه كلاس ‌ها ي كمي در سطح برابر يا بالاتري نسبت به كلاس ‌ها ي كيفي قرار دارند كه ناشي از سطح مديريت بالاي كشت اين محصولات است، در حالي كه كلاس ‌ها ي كمـّي در مورد كنجد در سطح پايين‌تري نسبت به كلاس ‌ها ي كيفي قرار گرفته كه اين به‌واسطه مديريت ضعيف در كشت و كار اين محصول است. نتايج تناسب اقتصادي نشان داد كه سود آورترين محصول در منطقه گندم بوده و تناوب زراعي گندم و كنجد در واحد ‌ها ي تحت كشت اين محصولات داراي سودآوري بيشتري از تناوب گندم و ذرت مي‌ باشد و اين سودآوري در آينده با رعايت اصول صحيح مديريت در مورد كنجد قابل بهبود مي‌ باشد.

Extension of cultivation areas becomes gradually impossible due to ever-increasing population growth and urban area development in Iran. Therefore, it is very important to use the existing cultivated lands more efficiently. Land suitability evaluation makes the sustainable use of the lands feasible. The objective of this study was qualitative, quantitative and economic suitability evaluation of irrigated croplands for wheat, maize and sesame in Mehran plain, Ilam Province. Soil survey in the field, laboratory analysis of the soil samples, qualitative, quantitative and economic evaluation were different successive stages of this research. In qualitative evaluation, climatic, topographic and soil suitability classes were determined according to the degree of the matching with plant requirements, by parametric (square root) method. Quantitative and economic evaluations were done based on observed, potential and marginal yield analysis. Results of the qualitative land evaluation showed that most of the land units were classified moderately suitable for given crops because of soil limitations. Qualitatively, most of the land units were classified in the same classes as, or in lower classes than quantitative suitability classes for wheat and maize production, due to high management level at the farms. Whereas quantitative classes of sesame were determined lower than qualitative classes induced by low management level for this crop. Economic land suitability classification showed that the wheat production was the most economic land utilization type. Results of the economic assessment suggested that the cultivation of wheat in rotation with sesame would produce the most income for different units and could be increased in future using improvement in management level in the study area for sesame cultivation.