كليدواژه :
آمونيوم- ديتيپياي , بيكربنات , بيكربنات سديم , جذب فسفر , سينتيك
چكيده فارسي :
ويژگيهاي خاك نقش مهمي در جذب فسفر دارد. اطلاعات درباره جذب فسفر در خاك‌هاي همدان محدود است. هدف از اين پژوهش بررسي سرعت جذب فسفر در تعدادي از خاك‌هاي همدان به وسيله دو نوع عصاره گير بيكربنات سديم0/5 نرمال (روش اولسن) و بيكربنات آمونيوم-ديتيپياي در مدت 2520 ساعت و انتخاب بهترين معادله سينتيكي جهت توصيف جذب فسفر و بررسي هم‌بستگي خصوصيات جذب فسفر با ويژگيهاي خاك بود. به اين منظور 200 ميلي گرم فسفر در كيلوگرم خاك به صورتKH2PO4 به نمونه‌هاي خاك اضافه شد. خاك‌هاي كود داده شده با رطوبت ثابت 20 درصد وزني به مدت 2520 ساعت در انكوباتور در دماي 1±25درجه سانتي‌گراد نگه‌داري و در زمان‌هاي 1، 2 ، 4، 8 ، 24، 48، 72، 96، 120، 144، 168، 240 ، 336 ،504 ،672،840، 1008، 1176 ، 1344، 1512، 1680، 1848، 2016، 2186، 2352 و 2520 ساعت پس از اضافه كردن كود فسفره به خاك‌ها، عمل نمونهبرداري و عصاره‌گيري فسفر توسط عصارهگير اولسن و بيكربنات آمونيوم-دي تي پي اي انجام و معادله‌هاي سينتيكي مرتبه صفر، مرتبه اول، پخشيدگي پارابوليكي، تابع نمايي و الوويچ ساده شده بر داده‌ها برازش داده شد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه سرعت جذب فسفر در ابتدا سريع بوده، سپس كاهش يافت و به مقدار ثابتي رسيد. مقدار فسفري كه پس از 2520 ساعت خوابانيدن جذب شد در روش اولسن و بيكربنات آمونيوم-ديتيپياي به ترتيب در دامنه 253/8-162/6 و 253/1-193/3 ميلي گرم در كيلوگرم بود. با توجه به بالا بودن ضرايب تشخيص و كم بودن خطاي استاندارد برآورد معادله‌هاي سينتيكي، دو معادله الوويچ ساده شده و تابع نمايي بهتر از معادله‌هاي ديگر جذب فسفر را تشريح نمودند. دامنه تغييرات ضرايب سرعت در معادله الوويچ ساده شده و تابع نمايي توسط عصارهگير اولسن به ترتيب 0/49-0/036 و 0/304-0/157 ميلي‌گرم در كيلوگرم در ساعت و در روش بي كربنات آمونيوم-ديتيپياي به ترتيب 0/76-0/074 و 0/382-0/184 ميلي‌گرم در كيلوگرم در ساعت بود. نمودار معادله‌ها در 336 ساعت داراي شكستگي بود. بنابراين دو معادله بر داده ها برازش شد(صفر تا 336 و 336 تا 2520ساعت) . در بخش اول نيز با توجه به بالا بودن ضرايب تشخيص و كم بودن خطاي استاندارد برآورد معادله‌هاي سينتيكي الوويچ، تابع نمايي و پخشيدگي پارابوليكي بهتر از معادله‌هاي ديگر جذب فسفر را تشريح نمودند. ضرايب سرعت تعيين شده در اين معادله‌ها در خاك‌ها تغييرات زيادي داشت. در بخش دوم معادله‌هاي سينتيكي قادر به توصيف جذب فسفر نبودند. نتايج اين مطالعه نشان داد كه سرعت جذب فسفر در خاك‌ها متفاوت بود و تحت تأثير مقدار كربنات كلسيم، آهن و آلومينيوم بلوري و بي‌شكل مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Soil properties play a significant role in phosphorus (P) sorption. Information about P sorption is limited in Hamadan soils. The objectives of this research were to study the P sorption in twelve soils of Hamadan, assess the capability of different kinetics equations describing P sorption and correlate the P sorption characteristics with the soil properties. The soils were fertilized with 200 mg P kg-1 as KH2PO4. Fertilized soil was incubated at 25±1 ˚C for 2520 h. The incubated samples at 1, 2, 4, 8, 24, 48, 72, 96, 120, 144, 168, 240, 336, 504, 672, 840, 1008, 1176, 1344, 1512, 1680, 1848, 2016, 2186, 2352, 2520 hours after P addition were extracted by two extractants. The soil phosphorous was extracted by 0.5 M sodium bicarbonate (Olsen solution) or by AB-DTPA. Zero order, first order, simplified Elovich equation, parabolic diffusion law and power function equations were fitted on the experimental data. The results showed that P sorption was initially rapid followed by a slow phase. The amounts of P sorption after 2520 h, ranged from 162.7 to 253.84 and 193.37 to 235.11 mg kg-1 for the Olsen and AB-DTPA methods, respectively. Regarding to higher determination coefficient and lower standard error, Elovich and power function equations were suitable to describe P sorption kinetics. Rate constants of the Elovich and power function equations ranged from 0.036 to 0.49 and 0.157 to 0.304 mg kg-1h-1 for Olsen and from 0.074 to 0.76 and 0.184 to 0.382 mg kg-1h-1 for AB-DTPA. The trend of the data implied a discontinuity in slope at 336 h, as two region models might better satisfy the trend of the data in to two range ( 0 to 336 and 336 to 2500 hr). At the first section, the P sorption could be describe by simplified Elovich, power function and parabolic diffusion law kinetics equations. Rate constants in these equations varied among the soils. At the second section, kinetics equations could not describe the P sorption. The results of this study indicated that P sorption rates varied among the soils and Fe , Al and CaCo3 affected on P sorption kinetics.
