نفوذ در فقه روابط بين الملل شيعي: مطالعة تطبيقي نگاه فقهاي سه دورة پيشامشروطه، مشروطه و انقلاب اسلامي

ر اين مقاله ضمن بررسي مفهوم نفوذ در علم روابط بين‌الملل معاصر و ارتباط آن با مفاهيم قدرت و سلطه، به كنكاش دربارة مفهوم نفود در نگاه فقهاي شيعه در قالب سه دورة پيش از مشروطه، مشروطه و انقلاب اسلامي پرداخته مي‌شود. در اين پژوهش، از روش تحقيق اجتهادي كه نزديكي با روش هرمنوتيك شلايرماخر دارد، براي بررسي متون فقهي استفاده شد. با بررسي آثار شيخ طوسي و محقق حلي، دو فقيه برجستة دورة پيش از مشروطه، مشخص شد كه در اين دوره، واژة نفوذ در ضمن قاعدة نفي سبيل مورد نظر فقها بوده و به‌جز پرداختن به نفوذ حاكم جامعه در قالب فقه سياسي، بحث ديگري دربارة نفوذ در نظام بين‌الملل وجود نداشته است. اما در دورة مشروطه با بررسي آثار فقهي آخوند خراساني و علامه نائيني، آشكار شد كه واژة نفوذ در ارتباط با نظام بين‌الملل، به‌صراحت توسط فقها به كار رفته است و ايشان دربارة نفوذ از طريق ديپلماسي رسمي هشدار داده و مسلمانان را به نفوذ دشمن و حمله به ايران و ليبي هوشيار نموده و بارها اعلام خطر كرده‌اند. اما فقهاي دورة انقلاب اسلامي، و به طور خاص امام خميني(ره) و امام خامنه‌اي بيشترين تفصيل را دربارة واژة نفوذ داشته و به انواع سه‌گانة نفوذ از طريق ديپلماسي رسمي، ديپلماسي غيررسمي و ديپلماسي عمومي هشدار داده و نفوذ از طريق سياسي، اقتصادي، نظامي و فرهنگي را تشريح كرده و به دليل شرايط خاص زمانه و تصديگري امور حكومتي توسط فقها، بيش از هر دورة فقهي به بحث نفوذ در نظام بين‌الملل پرداخته‌اند. مي‌توان به‌صراحت گفت تصديگري امور حكومتي توسط فقها ارتباط مستقيم با تفصيل يافتن مباحث فقها دربارة واژة نفوذ در نظام بين‌الملل داشته است.