خصوصيات ژئومورفولوژيك كفه رسي (Claypan) و تأثير آن بر تنزل اراضي با استفاده از فناوري سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS). مطالعه موردي: منطقه رودشت (اصفهان- ايران)

Geomorphological Characteristics of Claypan and Their Impacts on Land Degradation Using GIS Techniques. A Case Study: Rodasht Area (Esfahan-Iran)

اين مطالعه به منظور بررسي تأثير رابطه خصوصيات ژئومورفولوژيك كفه‌رسي (claypan) بر كاربري اراضي و تنزل اراضي انجام گرفته است. بانك اطلاعات با جمع آوري نقشه‌ها و گزارش‌هاي مربوط به منطقه تشكيل شد و مدل تغييرات رقومي (Digital Terrain Model) كفه‌رسي فراهم گرديد. با استفاده از فناوري سيستم اطلاعات جغرافيايي نقشه شبكه‌هاي مسير جريان‌هاي آب زير‌زميني (Drainage network)، شاخص انتقال رسوب (Sediment Transport Index) و شاخص رطوبتي خاك (Wetness Index) تعيين گرديد. در كفه‌رسي گودال‌هايي عمدتاً پر شده از مواد رسوبي جديدتر وجود دارد و هر گودال داراي يك حوضه آبخيز است. شوري و كاربري اراضي تابع موقعيت اين گودال‌هاست. در صورتي كه اين چاله‌ها به طريقي طبيعي يا مصنوعي زه‌كشي شوند آن حوضه‌ها باز مي‌باشند و اراضي قرار گرفته بر روي آنها غير شور يا با شوري متوسط خواهند بود در غير اين صورت مناطقي باتلاقي (Marshland) يا آبگرفته (Waterlogged) را تشكيل مي‌دهند يا پوسته‌هاي نمكي (Salt crust) در اثر تبخير سطحي در سطح خاك آن مناطق توسعه مي‌يابد. رابطه شوري خاك سطحي و عمق كفه رسي نشان مي‌دهد با در نظر گرفتن عوامل مؤثر بر زه‌كشي اراضي با داشتن هدايت الكتريكي و در نظر گرفتن باز يا بسته بودن گودال‌ها مي‌توان عمق كفه‌رسي را تخمين زد.

This research was carried out to study the impacts of geomorphologic characteristics of claypan on land use and land degradation. Databank of the study area was constructed and digital terrain model of claypan was prepared. By using GIS techniques spatial distributions of the subsurface drainage network, sediment transportation index and wetness index were calculated. The results indicate that the depth to the claypan is between 0 (where the pan is exposed at the surface) to 605 cm. There are several depressions in the claypan which are filled by new sediments. Each depression has a catchment which is charged by the drainage water of its attributed lands. While a depression drains naturally or synthetically, the attributed soils over the depression are in non saline or moderate salinity condition otherwise, a marshland, a waterlogging area or a salt crust zone develops over there. The results also indicated that soil surface salinity is a function of depth to claypan and drainage condition of area. The trends of salinity extension are different for closed and open catchments and the depth to the claypan could be estimated using electrical conductivity. The results also show that analysis of microtopography of soil surface and soil stratification should be considered for designing irrigation and drainage networks.