ارزيابي سياست هاي توسعه و بهبود سامانه هاي آبياري تحت فشار و سطحي با استفاده از مدل سازي پويايي سيستم؛ مطالعه موردي حوضه آبريز ارس

Assessment of Development and Improvement Policies of Pressurized and Surface Irrigation Systems Using System Dynamics ;Case Study Aras Basin

با توجه به رشد جمعيت و محدوديت بيشتر منابع آب حوضه هاي مرزي در آينده، برنامه ريزي و اقدامات مديريتي براي مقابله با ايجاد بحران آب از ضروريات مهم مي باشد. هدف از اين پژوهش بررسي اثر سياست هاي توسعه و بهبود سامانه هاي آبياري تحت فشار و اصلاح مديريت سيستم هاي آبياري سطحي بر پايداري كشاورزي و منابع آب حوضه آبريز ارس بود. بدين منظور با استفاده از روش پويايي سيستم، مدل مديريت يكپارچه منابع آب حوضه آبريز ارس با لحاظ جنبه هاي اقتصادي و زيست محيطي تدوين شد و سياست هاي مذكور در قالب چند سناريو مورد بررسي و تحليل قرار گرفتند. نتايج حاصل از ارزيابي سياست هاي مذكور نشان داد، توسعه سالانه 4000 هكتار سامانه هاي آبياري تحت فشار بدون توجه به بحث بهبود راندمان كاربرد آب در اين سيستم ها، تنها 2/5 درصد مي تواند سبب ارتقاي راندمان حوضه ارس تا افق 1420 گردد. تاثير سناريوهاي اصلاح مديريت آبياري سطحي بر منابع آب حوضه ارس بيشتر از سناريوهاي توسعه آبياري تحت فشار بود به طوري كه اگر بتوان راندمان كاربرد آبياري سطحي در حوضه ارس را به ميزان يك درصد افزايش داد، اين امر كارايي معادل توسعه 22 هزار هكتار آبياري تحت فشار با راندمان كاربرد آب 67 درصد را خواهد داشت. بطوركلي براي جلوگيري از بروز بحران آبي و مديريت پايدار منابع آب حوضه ارس، بايستي پيشبرد هر دو سياست مذكور بصورت موازي مد نظر مسئولان امر قرار گيرد. اما در اين راه بايستي راهكار اصلي را، ارتقاي مديريت سيستم هاي آبياري سطحي دانست و به توسعه و بهبود سامانه هاي آبياري تحت فشار صرفاً به عنوان يك راهكار كمكي نگريست.

In the future، planning and management practices for preventing water crisis are essential، because of population growth and more restrictions of water resources in frontier basins. The objectives of this study were to evaluate the effect of water resources management policies، including development and improvement of pressurized irrigation systems and improving management of surface irrigation systems، on the sustainability of agricultural and water resources in Aras basin. For this purpose، an integrated water resources management using system dynamics model was developed for Aras basin by considering economic and environmental aspects. These Policies were analyzed in the form of several scenarios. The results showed that 4000-ha annual development of pressurized irrigation systems would cause to increase basin efficiency only 2.5 percent until the year of 1420، regardless of improvement in water application efficiency. The effect of management improvement scenarios of surface irrigation systems was more than combined scenarios of development and improvement of pressurized irrigation systems in terms of water saving in Aras basin. So that the saving water by increasing one percent surface irrigation application efficiency is equal to water saving through development of 22000 hectare pressurized irrigation systems with application efficiency of 67 percent. In general، both the abovementioned policies should be performed together in order to prevent water crisis and sustainable management of water resources in Aras basin. In this regard، the improvement of surface irrigation systems should be considered as the main strategy and development and improvement of pressurized irrigation systems should be followed as an auxiliary strategy.