تعيين رتبه‌ و پايداري ژنوتيپ‌هاي عدس ديم با استفاده از آمار ناپارامتري

Determining Rank and Stability of Lentil Genotypes in Rainfed Condition by Nonparametric Statistics

يكي از كاربردهاي روش‌هاي ناپارامتري در اصلاح‌نباتات تعيين نمره ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مختلف مي‌باشد كه به عنوان روشي براي تعيين پايداري به كار برده مي‌شود. ژنوتيپ پايدار رتبه‌هاي مشابهي را در محيط‌هاي مختلف نشان مي‌دهد و داراي واريانس نمره حداقل در محيط‌هاي مختلف است. در آماره‌هاي ناپارامتري پايداري برقراري فرض‌هاي آماري توزيع ارزش‌هاي فنوتيپي ضروري نيست و استفاده از آنها آسان است. بر اين اساس در اين تحقيق رتبه 10 ژنوتيپ عدس در 5 منطقه به مدت 2 سال در فصول رشد 1382-1381 تعيين شد. طرح آزمايشي مورد استفاده، بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار بود. نتايج تجزيه ناپارامتري آماره‌هاي NP5،NP4، NP3، NP2، NP1و تنارازو به ترتيب ژنوتيپ‌هاي (9 و 8)، (9، 8 و 1)، (9 و 8)، (9 و 1) و (9 و 1) را پايدارترين ژنوتيپ‌ها معرفي كرد. نتايج آماره‌هاي ناپارامتري نصار و هان با توجه به نمودار دو طرفه( Si(1 با ميانگين عملكرد، ژنوتيپ‌هاي شماره 1 و 2 را كه در ناحيه اول قرار داشتند داراي پايداري بالا نشان داد. ژنوتيپ‌هاي شماره 5، 6، 8 و 9 در ناحيه دوم قرار گرفتند كه حساسيت بالايي به تغييرات محيطي نشان دادند و عملكرد بالايي در محيط‌هاي مطلوب داشتند. ژنوتيپ‌هاي شماره 3 و 4 در ناحيه سوم قرار گرفتند و سازگاري عمومي ضعيفي را در مجموع محيط‌ها نشان دادند. ساير ژنوتيپ‌ها (7 و 10) در ناحيه چهارم قرار گرفتند كه سازگاري عمومي متوسط با عملكردي پايين‌تر از ميانگين كل دارا بودند. بر اين اساس ژنوتيپ‌هايي كه در ناحيه اول قرار مي‌گيرند به عنوان ژنوتيپ‌هاي پايدار انتخاب مي‌شوند كه داراي سازگاري خوب به همه محيط‌ها مي‌باشند. اگر هدف تعيين سازگاري باشد، آماره‌هاي Si(1)iو( Si(2نسبت به ساير معيارهاي ناپارامتري مورد مطالعه در اولويت هستند.

One of the applications of Non-Parametric methods is determination of genotypes rank in different environments, which is also used as a measuring stability. A stable genotype shows similar ranks across different environments and has minimum rank variance in different environments. Non-Parametric Stability Statistics require no statistical assumptions about the distribution of the phenotypic values and are easy to use. This study was carried out to determine the ranks of 10 Lentil genotypes (Lens culinaris Medikus) across ten environments in 2002-2004, using a randomized complete block design with four replications. Analysis of Thennarasu non-parametric statistics showed that genotypes 8 and 9 had high stability by NP(1) statistic and genotypes 9, 8 and 1 had stable yield in NP(2) method. Result of the NP(3) statistic was similar to NP(1) statistic. NP(4) statistic selected genotypes 9 and 1 as the most stable genotypes and ultimately NP(5) statistic introduced 9 and 1 genotypes as stable genotypes in this experiment. Also analysis of Nassar and Huhn non-parametric statistics revealed that genotypes 1 and 2 were most stable and well adapted across ten environments. In addition, it was concluded that plots obtained by both mean yield (kg ha-1) vs.Si(1) and mean yield (kg ha-1) vs. Si(2) values could enhance visual efficiency of selection based on genotype × environment interaction. According to these configurations, genotypes in section 1 can be considered as stable and well adapted to all environments, having general adaptable ability. For recognition a daptability,Si(1) and Si(2) take preferred over other non-parametric statistics.