سازه‌هاي اثرگذار بر مديريت خشك‌سالي كشاورزان و پيامدهاي آن: كاربرد مدل معادلات ساختاري

Factors Influencing Drought Management and Impacts: A Structural Equation Modeling Approach

خشك‌سالي به عنوان بلاي طبيعي و پديده‌اي اجتناب ناپذير، از ديرباز در پهنه وسيع كشورهاي مختلف به خصوص كشورهاي مستقر در مناطق گرم و خشك به كرات وقوع يافته و مي‌يابد. مطالعات و بررسي‌هاي انجام شده نشانگر آن است كه كشور ايران با توجه به وضعيت جغرافيايي و اقليمي خود، در وضعيت مناسبي از لحاظ تأمين آب قرار ندارد. به نحوي كه در سال 2025 ايران جهت حفظ وضع موجود، بايد بتواند 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بيافزايد. اين امر، بيانگر احتمال وقوع خشك‌سالي‌هاي بيشتري در آينده نسبت به گذشته مي‌باشد. به همين دليل پرداختن به شيوه‌هاي مقابله كشاورزان در طول دوران خشك‌سالي از اهميت به سزايي برخوردار مي‌باشد. هدف از انجام اين پژوهش تبيين سازه‌هاي اثرگذار بر مديريت خشك‌سالي كشاورزان بوده است. داده‌هاي لازم براي انجام اين پژوهش پيمايشي از طريق روش نمونه‌گيري طبقه‌بندي شده چند مرحله‌اي از ميان كشاورزاني كه در سال‌هاي اخير خشك‌سالي را تجربه نموده بودند جمع‌آوري گرديده است. در اين راستا به انجام مصاحبه حضوري و تكميل 258 پرسش‌نامه اقدام شده است. روايي صوري پرسش‌نامه، توسط پنج نفر از متخصصين موضوعي مورد تأييد قرار گرفت و براي تعيين پايايي از مطالعه راهنما استفاده گرديد. در واكاوي داده‌ها از تحليل خوشه‌اي و مدل‌سازي معادلات ساختاري بهره‌گيري شد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه كشاورزان با توجه به ويژگي‌هاي اجتماعي، اقتصادي و فني خود، راه‌كارهاي متفاوتي را براي مقابله با خشك‌سالي برمي‌گزينند. اما علي رغم تلاش‌هاي انجام شده، شدت پيامدهاي خشك‌سالي به گونه‌اي است كه در هر صورت آنان ناگزير از تحمل خسارات اقتصادي و زيست محيطي گوناگون مي‌باشند. از اين رو توصيه مي‌گردد، برنامه ريزان مسايل خشك‌سالي ضمن شناخت اين شيوه‌هاي مديريتي، تلاش نمايند تا روش‌هاي مديريتي مذكور را بهينه‌تر و كارامدتر سازند.

Drought is an unavoidable natural disaster in dry and arid regions of the world. Studies indicate that Iran with its geographical and climatic characteristics is poor in water resources. Moreover, it is estimated that in 2025, Iran should increase the water resources by 112% in order to maintain status quo. Therefore, the occurrence of drought is more prevalent in the future. This implies a real challenge for researchers to study how to manage farms during the onset of drought. Inappropriate management strategies result in loss of resources, which in turn leads to more destructive impacts of drought, consequently leading to more droughts in future. The purpose of this survey study was to identify factors influencing drought management among farmers in Fars province, Iran. A multistage stratified random sampling technique was used to select a representative sample of farmers who has experienced drought in recent years. A total of 258 farmers were interviewed using a questionnaire. A panel of experts verified face validity. A pilot study was used to assess the reliability of the measuring instrument. Cluster analysis and Structural Equation Modeling were used for data analysis. Results indicated that farmers with different social, economical, and technical characteristics chose different management strategies when coping with drought conditions. Despite farmers' efforts to manage drought, they face harsh consequences. These consequences include economic losses and degradation of farming environment. It is therefore recommended that policy makers who are involved in drought management programs learn more about farmers' drought mitigation techniques and make further attempts to increase the efficiency and effectiveness of techniques used by farmers.