ارزيابي گزينه‌هاي شبكه جاده جنگلي از نظر هزينه ساخت به روش چند معياري در محيط GIS (مطالعه موردي: بخش نم‌خانه جنگل خيرود كنار)

Evaluating Forest Road Net Using Multi Criteria Evaluation in GIS Environment (Case study: Namkhane District)

عمليات جاده‌سازي در جنگل با اختصاص حجم بالايي از سرمايه به خود يكي از مهم‌ترين فاكتورهاي هزينه، در مديريت جنگل مي‌باشد بنابراين ارزيابي گزينه‌هاي مختلف شبكه جاده جنگلي و تعيين مناسب‌ترين گزينه مي‌تواند كمك مؤثري در كاهش هزينه‌هاي جاده سازي باشد. تحقيق حاضر تلاشي در اين جهت بوده كه با استفاده از روش ارزيابي چند معياري، به ارزيابي گزينه‌هاي شبكه جاده با در نظر گرفتن هزينه ساخت پرداخته است. روش كار به اين صورت است كه ابتدا براي تهيه نقشه شايستگي و مقايسه هزينه، مشخصه‌هاي شيب عرضي دامنه، جهت جغرافيايي و نوع خاك منطقه انتخاب شدند. پس از وارد كردن نظر‌هاي متخصصين در فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP)، وزن هر يك از مشخصه‌ها به‌دست آمد. سپس نقشه‌هاي مشخصه‌ها با توجه به اهميت‌شان به روش ارزيابي چند معياري تلفيق و نقشه شايستگي تهيه گرديد. با استخراج مجموع ارزش‌هاي هر شبكه جاده از نقشه شايستگي، هزينه واحد طول هر گزينه شبكه جاده به‌دست آمد و در نهايت با مقايسه هزينه‌ها مناسب‌ترين گزينه مشخص گرديد. نتايج وزن دهي مشخصه‌ها نشان داد كه شيب عرضي دامنه داراي بيشترين وزن بوده و قابليت نفوذپذيري خاك و جهت جغرافيايي دامنه به ترتيب در رده‌هاي بعدي قرار گرفتند. هم‌چنين در بين گزينه‌هاي مورد مطالعه گزينه هفت با كمترين ارزش داراي بيشترين مطلوبيت و گزينه هشت با بيشترين ارزش داراي كمترين مطلوبيت بودند. به‌طور كلي از نتايج اين تحقيق مي‌توان استنتاج كرد كه وزن دهي مشخصه‌ها بر اساس روش AHP و امكان در نظر گرفتن معيارهاي كمـّي و كيفي متعدد، روش مناسبي به‌نظر مي‌رسد. هم‌چنين از آنجايي كه امكان تركيب و تلفيق مشخصه‌هاي مختلف با استفاده از روند ارزيابي چند معياري در محيط GIS نسبت به انجام اين كار به‌صورت دستي، علاوه بر صرف هزينه و زمان كمتر، دقت بيشتري دارد بنابراين پيشنهاد مي‌شود براي انجام چنين مطالعاتي از اين روش استفاده شود.

One of the most important cost factors in forest management, which involves a great deal of investment costs, is road construction. So evaluating forest roads and determining the best one can decrease costs. The objective of this study was to evaluate forest roads using Multi Criteria Evaluation with respect to costs. In Multi Criteria Evaluation method such factors as slope, aspect and soil type were used for suitability map. Then factors were compared in pair-wise comparison in the context of a decision-making process known as the Analytical Hierarchy Process (AHP) to develop weights of map layers. To do this, the opinions of some experts were collected using questionnaires and the results were integrated and factor weights were calculated. Then weights and their factors were entered into Multi Criteria Evaluation (MCE) Module to create final suitability map (factors were standardized before combining). Total costs of each variant were extracted from suitability map. After variant costs were obtained by dividing each variant total cost by its length, unit cost of each variant was calculated. Finally, unit costs were compared and the variant with the lowest costs was determined. The results showed that the slope had the greatest weight followed by soil and aspect. Also, variant 7 had the lowest cost and variant 8 the greatest cost. AHP method has the capability of considering qualitative and quantitative criteria so it is a proper method for weighting. Also MCE method in GIS environment has the capability of combining different factors. As it requires less time and cost, also has a higher precision, it is better to use MCE method in such studies.