تركيب گونه‌اي و پراكنش شته‌هاي گندم و پارازيتوئيدهاي آنها در منطقه شيراز و مطالعه تغييرات فصلي جمعيت گونه‌هاي غالب

Species Composition and Distribution of Wheat Aphids and Their Parasitoids in Shiraz Region, and Seasonal Dynamics of the Dominant Species

در اين مطالعه شته‌هاي مزارع گندم و پارازيتوئيدهاي آنها در منطقه شيراز، تركيب گونه‌اي، دامنه پراكندگي و تغييرات فصلي جمعيت گونه‌هاي غالب طي سال‌هاي 84-1383 مورد بررسي قرار گرفت. هم‌چنين از مزارعي به مساحت 3-1 هكتار واقع در 10 ناحيه به شعاع 50 كيلومتري اطراف شهر شيراز، نمونه‌گيري به عمل آمد. تراكم گونه‌ها به وسيله شمارش افراد موجود روي 40 پنجه گندم كه به‌طور تصادفي در فواصل 5 متري با روش نمونه‌برداري از دو قطر جمع‌آوري شدند، محاسبه گرديد. مجموعاً 8 گونه شته و 3 گونه پارازيتوئيد در طي اين تحقيق شناسايي شدند. شته‌هاي (.Rhopalosiphum padi (L و (.Metopolophium dirhodum (Wlk با فراواني نسبي 33/94 و 31/33 درصد و پارازيتوئيدهاي Aphidius rhopalosiphi De Stefani-Perez و (.Praon volucre (Hal با فراواني نسبي 55/53 و 39/90 درصد به عنوان گونه‌هاي غالب تعيين گرديدند. تغييرات فصلي جمعيت گونه‌هاي فوق نيز در منطقه باجگاه، واقع در 15 كيلومتري شمال شهر شيراز، مورد مطالعه قرار گرفت. اوج جمعيت شته‌ها در سال‌هاي مذكور بين 16-2 خرداد و حداكثر جمعيت پارازيتوئيدها 3-1 هفته بعد از آنها به وقوع پيوست. مقايسه درصد پارازيتيسم فصلي بين پارازيتوئيدهاي غالب، اختلاف معني‌داري را در رابطه با ترجيح زنبور A. rhopalosiphi روي شته R. padi و ترجيح P. volucre روي M. dirhodum نشان داد. بررسي مجموع درصد پارازيتيسم دو زنبور فوق روي شته‌هاي مورد مطالعه مشخص نمود كه حدود 30 درصد از جمعيت شته‌هاي مذكور توسط اين دو پارازيتوئيد كنترل مي‌شوند. بنابراين در صورت نياز به سمپاشي مزارع گندم براي كنترل آفات ديگري مانند سن گندم بايد به صورتي برنامه‌ريزي شود كه اختلالي در كارايي اين زنبورهاي پارازيتوئيد ايجاد نشود.

In a study of aphids and their parasitoids in wheat fields of Shiraz region, the species composition, distribution and seasonal dynamics of the dominant species were monitored during 2004-5.Collections were made from 1-3 hectare fields in 10 locations within 50 Km radius around Shiraz city. Species density was estimated by counting individuals present on 40 winter wheat tillers taken at random along 2 transects 5 m apart in the fields. Eight aphid and 3 parasitoid species were identified through this survey. Rhopalosiphum padi (L.) and Metopolophium dirhodum (Wlk.) with relative abundances of 33.94 and 31.33%, Aphidius rhopalosipi De Stefani-Perez and Praon volucre (Hal.) with relative abundances of 55.53 and 39.90%, were the dominant species of aphids and parasitoids, respectively. Seasonal dynamics of the above species were also studied in Badjgah, located 15 Km north of Shiraz city. Peak populations of the dominant aphids occurred between late May and first of June 2004-5, and those of parasitoids were seen 1-3 weeks later. A comparison between seasonal parasitism of the dominant parasitoids showed significant preferences of A. rhopalosiphi on R. padi, and P. volucre on M. dirhodum. Since the total parasitism of both wasps was nearly 30% of the two aphid hosts, attention should be paid to chemical control programs of wheat pests (such as Sunn pest) so that it does not disturb the efficiency of the aphid parasitoids.