ارزيابي روابط بين عملكرد دانه و صفات مهم زراعي كلزا به عنوان كشت دوم در شاليزار

Assessment of Relationship between Grain Yield and Important Agronomic Traits of Rapeseed as Second Culture in Paddy Fields

به منظور مطالعه روابط بين عملكرد دانه و برخي از صفات مهم زراعي در كلزا به عنوان كشت دوم در مزارع برنج، چهارده رقم كلزاي بهاره در قالب طرح بلوكي با سه تكرار، در مزرعه تحقيقاتي مؤسسه برنج كشور (رشت) در سال زراعي 85-84 كشت شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين ارقام، از نظر اكثر صفات مورد مطالعه اختلاف معني‌داري وجود دارد. وراثت‌پذيري عمومي صفات از حداقل 0/29 براي طول خورجين در شاخه‌هاي فرعي تا 0/99 براي روز تا رسيدگي متغير بود. با محاسبه ضريب تغييرات ژنتيكي و فنوتيپي مشاهده شد كه كمترين تنوع مربوط به روز تا رسيدگي و بيشترين تنوع مربوط به تعداد خورجين در شاخه‌هاي فرعي بود. هم‌چنين پيشرفت ژنتيكي مورد انتظار با اعمال شدت گزينش 5 درصد از 3/68 درصد (0/25 سانتي‌متر) براي طول خورجين در شاخه اصلي تا 31/46 درصد (915/58 كيلوگرم در هكتار) براي عملكرد دانه متغير بود. نتايج به دست آمده از برآورد ضرايب هم‌بستگي ژنوتيپي بين صفات نشان داد كه بين عملكرد دانه با تعداد شاخه‌هاي فرعي، تعداد خورجين در شاخه‌هاي اصلي و فرعي، طول خورجين در شاخه‌هاي فرعي، قطر خورجين در شاخه‌هاي اصلي و فرعي، وزن هزار دانه و درصد روغن مثبت و معني‌دار و بين عملكرد دانه با روز تا 90 درصد گل‌دهي و روز تا رسيدگي هم‌بستگي منفي و معني‌داري وجود دارد. انجام تجزيه عليت روي هم‌بستگي‌هاي ژنوتيپي بين عملكرد دانه به عنوان متغير وابسته و ساير صفات به عنوان متغيرهاي مستقل نشان داد كه وزن هزار دانه و تعداد خورجين در شاخه‌هاي فرعي داراي اثر مستقيم مثبت و بالا و روز تا 90 درصد گل‌دهي داراي اثر مستقيم منفي و پاييني روي عملكرد دانه بود. به اين ترتيب براي اصلاح عملكرد دانه در كلزا به عنوان كشت دوم در مزارع برنج مي‌توان گزينش‌هاي غير مستقيمي از طريق افزايش وزن هزار دانه و تعداد خورجين در شاخه‌هاي فرعي انجام داد.

To study relationship between grain yield and important agronomic traits of rapeseed in paddy fields as second culture, fourteen varieties of spring rapeseed were grown in a randomized complete block design of experiment with three replications at Rice Research Institute of Iran, Rasht, during 2005-2006. Analysis of variance showed that there were significant differences between varieties for most of traits. Broad sense heritability ranged from 0.29 for pod length to 0.99 for days to maturity. Phenotypic and genotypic coefficients of variation for days to maturity and the number of pods in secondary branches were the lowest and highest, respectively. Moreover, genetic advance with 5% of selection intensity varied from 3.68% (0.25 cm) for pod length in main branch to 31.48% (915.58 Kg.ha-1) for grain yield. Results from genotypic correlation coefficients demonstrated that there were positive significant correlations between grain yield and the number of secondary branches, the number of pod in main and secondary branches, pod length in secondary branches, pod diameter in main and secondary branches, 1000-grain weight and oil percentage, and negative significant correlations between grain yield and days to 90% of flowering and days to maturity. Path analysis on genotypic correlations for grain yield as a dependent variable and the other traits as independent variables showed that the 1000-grain weight and the number of pods in secondary branches had the highest direct effects and days to 90% of flowering had low and negative direct effect on grain yield. Therefore, indirect selection for increasing 1000-grain weight and the number of pods in secondary branches are recommended for improving grain yield in rapeseed as second culture in paddy fields.