روابط بين عملكرد دانه و اجزاي آن در ژنوتيپ هاي گلرنگ (. Carthamus tinctorius L

(Relationship Among Seed Yield and Its Components in Genotypes of Safflower ( Carthamus tinctorius L

به منظور بررسي روابط بين عملكرد دانه و اجزاي آن در گلرنگ، تجزيه ضرايب مسير و تجزيه عامل ها با استفاده از برخي صفات زراعي و مورفولوژيك در 32 ژنوتيپ مختلف گلرنگ انجام شد. ژنوتيپ ها در سال زراعي 1384-1383 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه صنعتي اصفهان و در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با 3 تكرار ارزيابي شدند. ضرايب هم‌بستگي بين صفات نشان داد كه بين هر كدام از صفات عملكرد دانه در واحد سطح و عملكرد دانه در بوته با صفات تعداد دانه در طبق و تعداد طبق در بوته هم‌بستگي مثبت و بالايي وجود داشته است. بر اساس نتايج رگرسيون مرحله اي براي عملكرد دانه در واحد سطح، تعداد طبق در بوته به تنهايي 43/6 درصد و به همراه تعداد دانه در طبق و ارتفاع بوته 60 درصد از تغييرات اين صفت را توجيه كردند. نتايج رگرسيون مرحله اي براي عملكرد دانه در بوته نيز نشان داد كه صفات تعداد دانه در طبق، تعداد طبق در بوته و وزن هزار دانه 81/2 درصد از تغييرات عملكرد دانه در بوته را موجب شدند. بر اساس ضرايب مسير، صفت تعداد طبق در بوته بيشترين اثر مستقيم مثبت را بر هركدام از صفات عملكرد دانه در واحد سطح و عملكرد دانه در بوته داشت، ضمن اين‌كه اين اثر از طريق تأثير غير مستقيم و منفي وزن هزار دانه كاهش يافت. نتايج تجزيه به عامل ها براي صفات سه عامل اصلي را مشخص كرد كه مجموعا" 81/81 درصد از كل تغييرات را توجيه نمودند. اين عامل ها با توجه به اجزاي تشكيل دهنده آنها به ترتيب عامل عملكرد و اجزاي آن، عامل خصوصيات فنولوژيكي بوته (روز تا 50 درصد سبز شدن، روز تا گل‌دهي و روز تا رسيدگي) و عامل شاخه‌بندي ناميده شدند. به‌طور كلي مي توان نتيجه گيري نمود كه سه صفت تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه به ترتيب از اهميت نسبي بيشتري درتعيين عملكرد دانه گلرنگ برخوردارند و اين اجزاي عملكرد مي توانند به عنوان شاخص انتخاب در برنامه هاي به نژادي اين گياه مورد استفاده قرار گيرند.

In order to investigate the relationship among seed yield and its components in safflower, path and factor analysis were conducted using the agronomic and morphological traits of 32 genotypes. Genotypes were evaluated on the Research Farm of Isfahan University of Technology, using a randomized complete block design with three replications. The correlation coefficients showed that number of seeds per capitula and number of capitula per plant had the highest positive correlation with both seed yield and seed yield per plant. The results of regression analysis showed that number of capitula per plant explained 43.6%, and along with seeds per capitula and plant height 60% of the phenotypic variations for seed yield. The regression analysis for seed yield per plant also revealed that seeds per capitula, capitula per plant and seed weight in order had more contributions to the variation of seed yield per plant and explained 81.2% of its variation. Path analysis showed that capitula per plant had the most direct positive effect on both seed yield and seed yield per plant however, this effect was decreased by the indirect and negative effect of seed weight. Results of factor analysis recognized 3 main factors which explained 81.81 % of total variation of the data. These factors were named the seed yield and its components, phenological traits and branching. In general, it can be concluded that seeds per capitula, capitula per plant and seed weight in order contributed more to the seed yield of safflower genotypes. In conclusion, these yield components can be used as selection criteria in breeding programs.