كاني شناسي و بررسي شرايط پخت آجرهاي تاريخي چغازنبيل

Mineralogy and consideration of backing conditions of Chogha Zanbil historical bricks

آجرهاي بكار رفته در بناي تاريخي چغازنبيل شامل آجرهاي ساده، كتيبه دار و لعاب دار و همگي متعلق به دوره عيلامي مي باشند (قرن 13 پيش از ميلاد). اين مجموعه تاريخي در استان خوزستان واقع شده است. طيف رنگي بدنه آجرها زرد، قهوه اي، قرمز و سبز- آبي با ابعاد 10×35×35 و 8×37/5×37/5 سانتيمتر هستند. بعضي از آن ها نيز داراي چندلايه رنگي قرمز و قهوه اي بامغز سياه مي باشند. برخي از اين آجرها عليرغم گذشت زمان و فرسايش محيطي همچنان از استحكام و سختي نسبتاً خوبي برخوردار هستند. دما و شرايط پخت اين آجرها يكي از سوالات مطرح در زمينه باستان سنجي بوده است. از طرف ديگر ساخت آجرهاي جديد براي عمليات مرمتي اين مجموعه به اطلاعات فني مربوط به آجرهاي تاريخي نياز دارد. به همين دليل پس از نمونه برداري از آجرهاي مختلف تاريخي، مطالعات شيميايي و كاني شناسي آن ها با استفاده از روش هاي XRD، FT-IR و تجزيه شيميايي (شيمي تر) صورت گرفت. نتايج مطالعات نشان مي دهد كه وجود مقادير كافي كاني هاي كلسيت و دولوميت همراه با سيليس آمورف ريزدانه در خاك اوليه باعث تشكيل فازهاي پيروكسن همچون ديوپسيد در دماي پايين حدود 700 درجه سانتيگراد در برخي آجرها شده اند كه استحكام و سختي بيشتر آن ها را موجب شده است. از طرف ديگر كوره هاي اوليه با سوخت چوب به دليل عدم كنترل دما و شرايط اتمسفري آن ها موجب تنوع كيفيت و رنگ ناشي از محيط هاي اكسيد و احيا در آن ها شده است. استفاده از كاه در خشت هاي خام علاوه بر جلوگيري از ترك خوردن بدنه هاي خام به هنگام خشك شدن به مغز پخت شدن آن ها كمك كرده است بااين وجود سوخت ناقص آن ها و حبس شدن تركيبات كربني در بعضي از بدنه ها باعث عيب «هسته سياه» در آن ها شده است.

The backed bricks applied in Chogha Zanbil historical building are simple، glazed and beard with inscription types، and all are from Elamite era (13th century BC). This Elamit complex has been located in the Khuzestan province of Iran. The body colors of the bricks include yellow، brown، red and green-blue and they have the dimensions 10 cm× 35 cm× 35 cm and 8 cm× 37.5 cm× 37.5 cm. Despite، the bricks suffered environmental deteriorations over thousands of years، some of them have relative high hardness and they are still strength. The firing temperature and the baking condition of the bricks is one of the questions posed in Archaeometry. On the other hand، making the new bricks for the restoration purposes of the building requires the technical information about historical ones. Hence، after sampling the various historical bricks، chemical and mineralogical studies carried out by using XRD، FT-IR and chemical analysis (wet chemistry).The studies have shown that adequate amounts of Calcite and Dolomite with fine amorphous silica caused pyroxene phases such as Diopside at a low temperature around 700 oC in some bricks، which has made them more strength. The various color and quality of the bricks is due to lack of temperature control and atmospheric conditions in the preliminary kiln with wood fuel. The use of straw fibers in raw materials prevented cracking over drying and backing. The plant fibers also helped to back the core parts of bricks however incomplete combustion of carbon compounds and imprisonment of soot in the body، causing the defect "Black core" in them.