تأثير تاريخ و تراكم‌هاي مختلف كاشت بر عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي صفات كيفي و مرفولوژيكي نخود ايراني (.Cicer arietinum L

Effect of Planting Date and Plant Density on Grain Yield, Yield Components and Some Quality and Morphological Traits of Chickpea (Cicer arietinum L.)

به منظور بررسي تأثير تاريخ و تراكم‌هاي مختلف كاشت بر عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي صفات كيفي و مرفولوژيكي نخود، آزمايشي در سال زراعي 85 ـ 1384 در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان غربي، مزرعه تحقيقات كشاورزي ديم اروميه به صورت اسپليت پلات در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار اجرا شد. آزمايش روي توده محلي قزوين در سه تاريخ كاشت (15 آبان ماه به صورت كاشت انتظاري، 15 اسفند ماه به صورت كاشت زود بهاره و 15 فروردين ماه به صورت كاشت معمول بهاره) به عنوان فاكتور اصلي و چهار تراكم كاشت (45، 34، 23 و 17 بوته در متر مربع) به ترتيب حاصل از چهار فاصله روي رديف (7/5، 10، 15 و20 سانتي‌متر) و فاصله بين رديف 30 سانتي‌متر به عنوان فاكتور فرعي به مرحله اجرا درآمد. عملكرد، تعداد غلاف در بوته، درصد پروتئين دانه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌هاي ثانويه و وزن صد دانه اندازه‌گيري شد. تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه تاريخ هاي مختلف كاشت اثر معني‌داري روي عملكرد، تعداد غلاف در بوته و درصد پروتئين دانه داشته ولي روي ارتفاع بوته، شاخه‌هاي ثانويه و وزن صد دانه معني‌دار نگرديد. بيشترين تعداد غلاف در بوته در تاريخ كاشت اول با ميانگين 37/69 و بيشترين درصد پروتئين دانه در تاريخ كاشت دوم با ميانگين 22/63دانه نداشتند اما اثر تراكم روي تعداد غلاف در بوته در سطح 1% و درصد پروتئين دانه در سطح 5% معني‌دار گرديد. به طوري كه بيشترين تعداد غلاف در بوته در تراكم سوم با ميانگين 31/5 و بيشترين درصد پروتئين دانه در تراكم اول با ميانگين 22/31به دست آمد. نتايج اين بررسي مشخص كرد كه از بين تاريخ‌هاي مختلف كاشت، كاشت زود بهاره در تراكم اول (45 بوته در متر مربع) بيشترين عملكرد (1042/08 كيلوگرم در هكتار) و بالاترين درصد پروتئين را نسبت به تاريخ‌هاي كاشت ديگر توليد نمود.

In order to evaluate effect of planting date and plant density on grain yield, yield components and some quality and morphological traits of chickpea (Cicer arietinum L.), an experiment was conducted at the research center of agricultural and natural resources of west Azerbaijan in Urmia rain-fed research farm during 2005-2006 growing season in a split plot arrangement, based on a completely randomized block design with four replications. The cultivar of chickpea (Qazvin local mass) was planted in three sowing dates (mid November, mid March and mid April) in main plots, and four plant densities (intra row space: 7.5, 10, 15 and 20 cm) representing (45, 34, 23 and 17 plant/m2) in sub plots. Yield, number of pod per plant, seed protein content, plant height, number of secondary branches and 100 seed weight were evaluated. Results indicated that date of sowing had a significant effect on the yield, number of pod per plant and seed protein content but was not significant for plant height, secondary branches and 100 seed weight. Highest number of pod per plant was obtained in mid November sowing (37.69) and high protein content (22.63) in mid March. Different plant density effects were also not significant on yield, plant height, secondary branches and 100 seed weight but the effect of density on the number of pod per plant and seed protein content was significant. Highest number of pod per plant was obtained in the third density (31.5), and highest protein content in the first density (22.31). The results of study indicated that between mid March planting in the density (45 plant/m2) had highest yield (1042.08kg/ha) and protein content compared with the other planting dates.