بررسي تأثير روش‌هاي تهيه بستر بذر بر عملكرد اوليه، اجزاي عملكرد و برخي از شاخص‌هاي رشد كلزا به صورت كشت دوم در اراضي شاليزاري

Effect of Seedbed Preparation Methods on Grain Yield, Yield Components and Some Growth Indices of Rapeseed (Brassica napus L.) as a Second Crop in Paddy Fields

تأثير روش‌هاي مختلف خاك‌ورزي و مديريت بقايا بر عملكرد و اجزاي عملكرد كلزا پس از برداشت محصول برنج طي آزمايشي مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش در سال زراعي 84-1383 در مزرعه مؤسسه تحقيقات برنج كشور در رشت، به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد بررسي قرار گرفت. تيمارهاي آزمايشي شامل خاك‌ورزي به سه روش، الف) خاك‌ورزي متداول ب) خاك‌ورزي حداقل و ج) بدون خاك‌ورزي، و مديريت بقايا شامل الف) خارج نمودن بقايا و ب) باقي گذاشتن بقاياي برنج بودند. رقم كلزاي مورد استفاده‌ هايولا308 بود. در اين آزمايش صفات عملكرد دانه، عملكرد و درصد روغن، تراكم بوته، ارتفاع بوته، فاصله پايين‌ترين شاخه خورجين‌دار از سطح زمين، تعداد خورجين در بوته، وزن خشك بوته كلزا و وزن خشك علف‌هاي هرز، شاخص سطح برگ و سرعت رشد گياه، اندازه گيري شدند. نتايج نشان دادكه نوع خاك‌ورزي تأثير معني‌داري بر عملكرد دانه داشت. هم‌چنين اثر نوع خاك‌ورزي بر تراكم بوته، ارتفاع بوته، تعداد خورجين در بوته، فاصله پايين‌ترين شاخه خورجين‌دار از سطح زمين و عملكرد روغن معني‌دار بود. اثر مديريت بقاياي برنج بر هيچ‌كدام از صفات به غير از وزن خشك علف‌هاي هرز معني‌دار نبود. بيشترين مقادير شاخص سطح برگ و سرعت رشد گياه، در سيستم خاك‌ورزي متداول و خارج نمودن بقاياي برنج به‌دست آمد. تجزيه و تحليل اقتصادي نتايج نشان داد كه كشت كلزا در بستري با وجود بقاياي برنج و با خاك‌ورزي حداقل، از لحاظ هزينه‌هاي توليد، علي‌رغم كاهش عملكرد حدود 15درصدي نسبت به روش‌هاي ديگر، داراي برتري نسبي بوده است.

The effects of tillage methods and residual management on yield and yield components of rapeseed (Brassica napus L. CV. Hyola308) were evaluated after rice harvest. The experiment was carried out during 2004-2005 cropping season in a factorical arrangement of treatments at Rice Research Institute of Iran (RRII) in Rasht, in a Complete Randomized Block Design with three replications. Treatments included tillage in three methods: a) conventional tillage b) minimum tillage, and c) no tillage, and rice residue management in two manners: a) removing residues, and b) not removing residues. Plant traits such as grain yield, oil percentage and yield, plant density, plant height, the lowest pody branch height from soil surface, number of pods per plant, plant and weed dry weight, leaf area index (LAI) and crop growth rate (CGR) were measured. Results indicated that grain yield was affected by the tillage type. Also, the effect of tillage type on plant height, number of pods per plant, the lowest pody branch height from soil surface, and oil yield was significant. The effect of residual management and residual management interaction and tillage were significant on none of the traits except for weed dry weight. Economic analysis indicated that rapeseed planting in a field with rice residual and minimum tillage had a relative advantage of less production cost in spite of nearly 15 percent yield decrease compared to other methods.