حركت خيالي در زبان فارسي: برخي ويژگي ها و محدوديت ها

Fictive Motion in Persian: Some Properties & Constraints

حركت خيالي يكي از سازوكارهاي جالب توجه در زبان است كه از طريق آن وضعيت هستاري ايستا به كمك حركت توصيف مي شود و علي رغم آن كه جمله، فعلي حركتي را دربردارد، حركت واقعي را منتقل نمي كند. پژوهش حاضر قصد دارد در وهله اول به تمايز حركت استعاري و حركت خيالي در زبان فارسي بپردازد و سپس برخي ويژگي ها و محدوديت هاي ساخت حركت خيالي را در زبان فارسي توصيف نمايد. در اين راستا، با جستجو در موتور جستجوگر گوگل و مراجعه به تارنماهاي مربوط، 98 جمله حركت خيالي در زبان فارسي گردآوري و تحليل شد. نتايج نشان مي دهد حركت استعاري و حركت خيالي در دو بُعد با يكديگر تفاوت دارند؛ اول آن كه، برخلاف جمله هاي حركت خيالي، جمله هاي حركت استعاري بازنمود زباني استعاره هاي مفهومي هستند؛ دوم آن كه، جمله هاي حركت خيالي نمونه هاي تكي و منحصربه فرد هستند، درحالي كه هر يك از جمله هاي استعاريِ مربوط به حركت، تنها يكي از بازنمودهاي يك استعاره مفهومي زيربنايي هستند. بررسي ويژگي ها و محدوديت هاي ساخت حركت خيالي نيز نشان داد كه در زبان فارسي شمار، جهت حركت و كنشگر بودن هستار از عوامل تاثيرگذاري هستند كه در ساخت حركت خيالي نقش دارند. همچنين به نظر مي رسد كه اين قابليت وجود دارد كه چند حركت خيالي در جهات مختلف با يكديگر تركيب و يك هستار ايستا و واحد را توصيف كنند. افزون برآن مشخص شد در ساخت جمله هاي حركت خيالي زبان فارسي، همچون زبان انگليسي امكان كاربرد عبارت هاي بيانگر طول زمان و مسافت وجود دارد. اما ظاهراً برخلاف زبان انگليسي، محدوديتي در رابطه با زمان دستوري و نمود وجود ندارد.

Fictive motion is a fascinating mechanism in language through which a static scene is expressed in terms of motion. Persian is one of the languages in which fictive motion is pervasive. The current study aims at describing some properties and constraints of fictive motion construction in Persian. In doing so, first researchers have tried to elaborate possible distinctions between metaphorical motion sentences and fictive motion sentences of this language. The research data includes 98 fictive motion sentences collected from a number of Persian websites and weblogs. This investigation reveals that, in contrast to fictive motion sentences, metaphorical motion sentences are verbal representations of conceptual metaphors. Moreover, while fictive motion sentences are idiosyncratic, any metaphorical motion sentence is only one of the representations of an underlying conceptual metaphor. The study also discusses the constraints and effective factors in fictive motion constructions. The results obtained reveal that factors including number, direction of motion and agency of trajectory in a sentence are of crucial importance. Also, it seems that some fictive motion sentences in different directions could compose to describe only one static scene. Furthermore, the results show that just as in English, there may be a term denoted to time duration or distance in Persian fictive motion sentences. But, in contrast to English, there is not any limitation on the tense and the aspect of the sentence