بازنمايي طرحواره نيرو در گزاره هاي ديني و اخلاقي زبان قرآن

Representation of Force Schema in the Ethical and Religious Propositions of the Quran

طرحواره هاي تصويري از مفاهيم مهم و زيرساختي مطرح در پژوهش هاي معني شناسان شناختي است كه در شكل گيري استعاره هاي مفهومي نقش به سزايي دارند. از مهم ترين طرحواره هاي تصويري، طرحواره نيرو است كه نخستين بار جانسون (1987) بر نقش آن در مفهوم سازي رخداد ها تاكيد نمود. اين طرحواره كه از تجربه تعامل ما با جهان بيرون نشات مي گيرد، ابزاري پايه براي درك بسياري از مفاهيم ذهني است. زبان دين به ويژه قرآن حاوي استعاره هاي زيادي است كه برخي از آن ها با طرحواره نيرو ساماندهي مي شوند. لذا جستار حاضر در صدد است با استفاده از روش تحليلي- توصيفي پاسخ گوي اين پرسش باشد كه طرحواره نيرو به عنوان بخشي از طرحواره هاي مطرح در نظريه شناختي، تا چه حد مي تواند مدل مناسبي براي مطالعه استعاره هاي قرآن بويژه استعاره هاي اخلاق باشد و عملكرد حالات هفتگانه نيرو در مفهوم سازي و درك مفاهيم اخلاقي قرآن چگونه است؟ بدين منظور، داده هاي اين پژوهش كه از ميان كل استعاره هاي قرآن استخراج شد، مورد بررسي قرار گرفت و انواع طرحواره تصويري آن بر اساس طبقه بندي هاي موجود در نظريه بررسي گرديد. نتايج اين بررسي حاكي از آن است كه در زير ساخت استعاره هاي موجود حالات هفت گانه نيرو مشاهده مي شود كه الگوي بسيار مناسبي براي بررسي اين استعاره هاي قرآني مي باشد. نمونه هاي فراواني از هنجار ها و ناهنجاري هاي اخلاقي در قرآن از طريق استعاره هاي حاوي طرحواره هاي اجبار، مانع، رفع مانع، تغيير مسير و يا انحراف، نيروي متقابل، جذب و كشش و توانايي قابل درك و شناخت هستند.

Image schemas are among the important and fundamental concepts in cognitive semantic studies which play a significant role in the formation of conceptual metaphors. Force schema is one of the most important schemas that Mark Johnson (1987) emphasized on its role in conceptualizing events for the first time. This schema originating in our experience of engagement with the outside world is a basic tool for understanding many of the mental concepts. Religious language, especially the language of Quran, consists of many metaphors some of which are organized through force schemas. Therefore, by using a descriptive-analytic method, the present investigation attempts to find an answer to these significant questions: to what extent force schema, as a component of common schemas of Cognitive Theory, can act as an appropriate model in the study of Quran's ethical metaphors. In addition, how is the function of seven force schemas in the conceptualization and perception of ethical concepts of the Quran? To do so, the research data are extracted from all metaphors of Quran, and then have been analyzed and different image schemas were explained according to seven categories of schemas in the theory. The results show that there are seven force schemas in the existing metaphors that can be used as a model to analyze Quran metaphors. Many examples of ethical norms and anomalies in the Quran could be recognized through metaphors containing the schemas of compulsion, blockage, and removal of restraint, diversion, counterforces, attraction and enablement.