الگوشناسي مردم سالاري ديني در آراي انديشوران دوره پهلوي دوم

Identifying the Patterns of Religious Democracy in the Ideas of the Second Pahlavi Thinkers

با پيروزي انقلاب اسلامي و استقرار مردم سالاري ديني، پرسش از پيشينه مباحث نظري سازگاري و يا ناسازگاري اسلام و دموكراسي به مسئله ايي بنيادين در عرصه مشروعيت بخشي به نظام جديد تبديل شد، موضوعي كه، پاسخ آن كمتر از دل الگوپردازي هاي متفكران دوره پهلوي دوم عرضه شده است. با اين حال، آيا مي توان نظريه مردم سالاري ديني را در آراي انديشوران اسلام گراي پيش از انقلاب اسلامي ريشه يابي كرد؟ (سوال) آراي علامه طباطبايي و دكتر شريعتي درباره مردم سالاري، مي تواند، به نمايندگي از دو انديشه سنتي و مدرن، پيشقراول گفتگوهاي نظري و تئوريزه سازي اوليه در اين عرصه باشد. (فرضيه) هدف نوشتار حاضر آن است كه زمينه هاي نظري بخشي از آراي انديشوران جريان اسلام گراي سنتي و مدرن پيش از انقلاب اسلامي كه در تحليل الگوهاي مردم سالاري ديني به كار مي آيد را تحليل كند. (هدف) اين مقاله، با كاربست روش توصيفي- تحليلي، تلاش مي كند آراي آن دو را تصويرسازي و نسبت آراي آنان را با نخبه سالاري پيش از انقلاب اسلامي بيان كند. (روش) كارآمدي نظري دو الگوي دموكراسي مسئولانه طباطبايي و دموكراسي متعهدانه شريعتي در شرايط قبل و گرايش به الگوي مطرح شده از سوي امام خميني(ره)، نكته جديد اين نوشتار به شمار مي رود. (يافته)

After the Islamic revolution of Iran and the establishment of a religious democracy, the question about the background of theoretical arguments of compatibility or incompatibility of Islam and democracy turned to a fundamental issue in the realm of legitimizing the new system, the issue that has not been fully answered relying on ideas and theories released by second Pahlavi thinkers. However, can the theory of religious democracy be traced back in the ideas of Islamist thinkers before the Islamic Revolution? (Question) Ideas of Allameh Tabatabai and Dr. Shariati about democracy, as representatives of both traditional and modern thoughts, can be pioneers of theoretical dialogues and preliminary theorizations in this field. (Hypothesis) This study aims at analyzing the theoretical bases some of the ideas of traditional and modern thinkers of Islamist trend before the Islamic Revolution which is applicable in the formation of religious democracy patterns. (Objective) By the use of a descriptive- analytical method, this study attempts to elaborate those ideas and suggest their relation of their ideas to the post-revolutionary elitism. (Methodology) Efficiency of the theoretical pattern of responsible democracy of Allamah Tabatabaei and efficiency of committed democracy of Dr. Shariati before the Islamic Revolution and the endency towards the pattern proposed by Imam Khomeini (RA) is the new point of the present paper. (Finding)