شكل‌هاي مختلف پتاسيم و روابط Q/I در خاك‌هاي تحت كشت آفتابگردان (منطقه خوي)

Forms of Potassium and Q/I Relationship for Sunflower Growing Soils in Khoy Region

كشت مستمر گياهان زراعي به خصوص گياهان پرتوقع نسبت به پتاسيم از جمله آفتابگردان سبب مي‌شود كه به مرور زمان مقدار قابل توجهي از پتاسيم قابل جذب خاك توسط گياهان برداشت شود. اين تحقيق به منظور بررسي وضعيت شكل‌هاي مختلف پتاسيم و ارتباط آنها با پارامترهاي كميت به شدت (Q/I) پتاسيم در خاك‌هاي تحت كشت آفتابگردان در منطقه خوي انجام شد. بدين منظور20 نمونه مركب از خاك‌هاي زراعي مربوط به سري‌هاي مختلف جمع‌آوري گرديد. برخي از خصوصيات فيزيكي، شيميايي و شكل‌هاي مختلف پتاسيم (محلول، Kso: پتاسيم قابل استفاده، Kav: تبادلي، Kexو غير تبادلي،Knex) در اين خاك‌ها تعيين شدند. نتايج نشان داد كه مقادير Kso خاك‌هاي تحت كشت آفتابگردان از0/061 تا 0/54 به طور متوسط 0/28 ميلي‌مول بر ليتر متغير است. دامنه مقادير Kav خاك‌هاي زراعي 55 تا 699 به طور متوسط 265 ميلي‌گرم بركيلوگرم است. هم‌چنين دامنه مقادير Kex اين خاك‌ها 54 تا 694 به طور متوسط 261 ميلي‌گرم بركيلوگرم مي‌باشد. دامنه مقادير Knex نيز 160 تا 612 به طور متوسط 318 ميلي‌گرم بركيلوگرم است. در بيش از 50% از خاك‌ها، مقدار Kav كمتر از 250 (mg kg-1) بود كه احتمالاً بيانگر تخليه پتاسيم از خاك‌هاي تحت كشت آفتابگردان مي‌باشد. مطالعات روابط Q/I نشان داد كه نمودارها عمدتاً در ناحيه جذب قرار گرفته‌اند. نمودارهاي فوق خطي بوده و فاقد انحناي مربوط به پر يا خالي شدن مكان‌هاي اختصاصي مي‌باشند. دامنه مقادير ظرفيت بافري پتانسيل (PBCK) خاك‌هاي زراعي 11 تا 108 با مقدار متوسط 38 (cmolc kg-1/(mol L-1) 0.5) است. بين پارامترهاي PBCK و CEC رابطه خطي معني‌داري (***0/82= r) به‌دست آمد. دامنه مقادير نسبت فعاليت پتاسيم در نقطه تعادل (AReK) 0/00014 تا 0/027 با مقدار متوسط 0/0076 (0.5(mol L-1)) مي‌باشد. نتايج نشان داد كه AReK هم‌بستگي معني‌داري با Kso (**0/68=r) دارد. دامنه تغيرات مقادير پتاسيم به سهولت قابل تبادل Ko)0/0050Δ تا 0/49 و به طور متوسط 0/21(cmolc kg-1) است.AKo هم‌بستگي معني‌داري با ΔRoK (نسبت فعاليت پتاسيم در تيمار شاهد) (***0/95=r) دارد.

Successive cropping of potassium-demanding crops like sunflower leads to depletion of soil potassium (K). This study was conducted to investigate the different forms of K and quantity–intensity (Q/I) relationship for sunflower growing soils in Khoy region, West Azarbaijan province. Twenty composite soil samples were collected from different soil series. Different forms of K, including solution K (Kso), exchangeable K (Kex) and non-exchangeable K (Knex) were determined. The results showed that Kso values varied from 0.061 to 0.54 (mmol L-1), with an average of 0.28 (mmol L-1), Kav values ranged from 55 to 699 (mg kg-1), 265 mg Kg-1 on average, and Kex values ranged from 54 to 694 (mg Kg-1) with an average of 261 (mg kg-1). Furthermore, Knex values varied from 160 to 612 (mg kg-1), 261 (mg kg-1) on average. Available K (NH4OAc- extraction) was less than 250 mg Kg-1 in half of the soils indicating the depletion of potassium from these soils. The Q/I curves were predominantly located in the adsorption regions. The Q/I curves were linear and lacked the curvature part relating to loss and gain of potassium present in the specific sites. The PBCK values varied from 11 to 108 (cmolc kg-1)/ (mol L-1) 0.5 and an average of 38 (cmolc kg-1)/(mol L-1)0.5. There was a linear significant relationship between PBCK and CEC (r2=0.82***). The AReK values ranged from 0.0014 to 0.027 (mol L-1) 0.5 and 0.0076 (mol L-1)0.5 on average. There was a significant relationship between the values of AReK and those of the soil solution K (r=0.68**). The Ko values varied from 0.0050 to 0.49 cmolc kg-1and an average of 0.21cmolc kg-1. Additionally, there was a high significant relationship between the values of Ko and ARoK (r= 0.95***) in the soils under study.