تاريخ سرايش منظومة حماسي «جهان‌گيرنامه» قاسم مادح

Composition date of Ghasem Madeh’s epic poetry “Jahangir Nameh”

در راستاي تبيين و تشريح مجموعة حماسة ملي ايران، نداشتن آگاهي دقيق از تاريخ سرايش و نام سرايندة اغلب منظومه­ هاي حماسي پس از شاهنامه، از مهم­ترين چالش­ هاي پيشِ روي پژوهش­گران اين حوزه است كه سكوت معنادار تذكره ­ها در اين باب نيز بر اين مشكل دامن مي­ زند. تنها معادلات سبك­ شناسي، زبان­شناسي و برخي اشارات بينامتني است كـه باب گمان­ زَد را در اين زمينه گشوده نـگه ­داشتـه است. منظومۀ حماسي جهان­گيرنامه نيز از همين دست است. با وجود اين­كه سرايندة آن در ابيات پاياني، خود را قاسم مادح و محل نظم اثر را هرات معرفي مي­كنـد، اما تاريخ نظم اثر هم­چنان از سوي پژوهش­گران محل ترديد و گمانه ­زنيست، اما نگارنده بر آن است كه سرايندة جهان­گيرنامه در آخرين بيت اين منظومه، علاوه بر مكان، زمان سرايش اثر را نيز در قالب ماده ­تاريخ بيان كرده است و 1077 ه.ق را سال بنظم كشيـدن آن اعلام مي­ كند. بررسي شواهد و قرائن زباني، تاريخي و ادبي، تعلّق اين منظومه را به نيمة دوم قرن يازدهم تأييد مي­ كند.

One of the biggest challenges facing researchers regarding defining and describing the collection of Persian national epics is the inexact information about the date of their composition and the name of most composers of epic poetry after Shahnameh remain unknown, unsolved problem in this domain. Only stylistic and linguistic references and certain intratextual inferences come to aid to make certain assumptions. Jahangir Nameh, an epic composition is one such work. Although its composer in final couplets introduces himself as Ghasem Madeh and states the place of its composition as Herat, yet the date of composition according to researches is still uncertain and vague. However the writer of this article assumes that the composer apart from Herat, had also referred to the time of composition in a form of chronogram and thus in this way announces the year 1077 Hijra in the final couplet. The study of linguistic, historical and literary data and evidences supports the assumption that this epic work belongs to the second half of the eleventh century.