درد دين و دين ورزي عاشقانه از ديدگاه سنايي

The Pain of Religion and lovely religiousness in Sanaei's point of view

دين به راستي و نيك انديشي، از خود رها شدن و در جذبه اي معنوي به حقيقت پيوستن است؛ اين روايتِ عاشقانه ي دين ورزي نزد عارفان ايراني است، آنان در دين بر عشق پاي فشرده اند و ديگران را نيز بدان سفارش كرده اند. كشش و جذبه، همواره دستاوردِ فضايي است كه از عشق شكل مي گيرد؛ بنابراين، دين با اين تعبير، جز با عشق، سامان نمي يابد. سنايي پدر شعر صوفيانه ي فارسي- كه با انديشه اي عارفانه، به پيكره ي شعر فارسي رنگي ديگر پاشيد، بارها در شعر خود از درد دين و دينِ استوار به عشق، سخن گفته است و از اهل روزگار خود به خاطر بي دردي و بيگانگي با عشق، ناليده است. اين گلايه مندي منتقدانه گاه وي را بر آن داشته كه هموطنان ديندار و مسلمانش را به دين ورزي و مسلماني، دعوت كند! اين جستار با شيوه ي تحليل متن، در پي راز گشايي از مفهوم دين ورزي عاشقانه نزد سنايي و علت ناليدن و درد دين داشتن اوست؛ به گمانِ سنايي بي عشق، ديو جاي دين را مي گيرد. از نظر گاهِ سنايي، درد دين، دَردِ عشق آكند فرخنده اي است كه پرورده ي بينشي قرآني است. اين بينش، پارادوكسِ به مسلماني خواندنِ مسلمانان را شكل مي دهد.

Religion in the true sense of the word is to depart from self and to join the truth in a spiritual manner. This is a love-based narrative of religiousness from mystics' point of view and what the Iranian mystics have insisted on and advised the others to be so. Attraction and appeal have always been the achievement of an atmosphere which is formed by love, so religion with such interpretation is not complete without love. Sanaei – the father of Persian mystical poetry – who gave a different meaning to Persian literature by his mystical thoughts, has repeatedly spoken about the pain of religion and love-based religion in his poems and has complained of the lack of this pain among his contemporary people. This critical complaint has occasionally made him to invite the Muslims to Islam! This article, enjoying text analysis method, aims at explaining the concept of love-based religiousness in Sanaei's point of view and the reason of his complaints. He believes that without love the religion will be replaced by demon. In his opinion the pain of religion is a blessed and full-of-love pain which is made by Koranic insight which explains the paradox of inviting Muslims to Islam.