شهر آشوب مهستي، پناهگاه امن اعتراض

Mahasti's Shahrashoob, the Safe Haven of Protest

شهر­آشوب­ هاي مهستي تعريضي است به شاعران ستايشگر و ممدوحان شيفته ي قدرت در جامعه ­اي طبقاتي كه مديحه اعتبار خاصي داشت و ارزش حاكمان به مديحه سرايان درباري بود. هدف اين مقاله شناخت نشانه ­هاي پنهان اين رفتار كنايي در معاني ضمني شعر زني شاعر در قرن ششم هجري قمري است. دوره ي سلجوقي به لحاظ شعري دوره ي اوج رونق شعرهاي مدحي بود، اما مهستي برخلاف شاعرانِ ستايشگر، شعرهاي اجتماعي واكنشي سرود. چرايي اين موضوع در مقاله ي حاضر با رويكرد جامعه شناسي ادبيات در سه بخش بررسي گرديد، الف: نخست شرايط سياسي، اجتماعي دوره ي مورد بحث و تاثير آن بر شعر مطالعه گرديد و جريان شعر ستايشي و كاركرد آن مورد بررسي قرار گرفت. ب: به سنت­ هاي فرهنگيِ محدود كننده كه زن را از مقابله ي رويارو برحذر مي­ كند و همچنين به وضعيت زنان و شرايط زني شاعر اشاره شد. پ: با برداشت كلي از شهرآشوب­ هاي مهستي و تبيين رفتار زنانه او در برابر جريان شعرِ مدحي، مقاله نتيجه مي ­گيرد كه مهستي نخستين زنِ شاعري است كه با رفتاري خردمندانه در قالب رباعي، شعر اجتماعيِ شهرآشوب را در مقابل مدح پادشاه و درباريان به شناخت و ستايشِ طبقه ي كارگر و مشاغل آن ها اختصاص داد و به گونه ­اي كنايي اعتراض خود را نسبت به شاعران مديحه ­سرا و ممدوحان نشان داد و مدح را كه خاصِ طبقه ي خواص بود از اعتبار انداخت.

Shahrashoobs composed by Mahasti are considered as protests against eulogists and megalomaniac rulers who lived in a class-based society in which panegyrics had a certain status and the importance of rulers depended on court eulogists. This paper aims to identify the encrypted signs of this ironic act within implications of her poetry. As far as Persian culture and literature is concerned, women’s solutions have always resolved many obstacles and problems or they have illuminated the situations. These feminine behaviors are presented in Persian tales and Mahasti used them in her romantic poetry to show a reaction toward the eulogy. Regarding this fact, it can be said that her act has been a kind of illumination that changed the style of Persian poetry for a long time. Mahasti tried to protest against her contemporary poets who were praising the ruling class ,thus, attempted to describe the lowest social strata. She put these two heterogeneous phenomena against each other and metaphorically directed her protest against eulogists and rulers and disparaged the eulogy. In the present article, in has been attempted to illustrate the manner and quality of such a feminine reaction and protest.