تحليل «آنيما» در غزليات حافظ شيرازي

Analysis of anima in the sonnets of Hafiz Shirazi

در نظريه ي كارل گوستاو يونگ، آنيما عبارت از عنصر مكمل زنانه در ناخودآگاه مرد است. در آنيما تصوير زن به عنوان پديده اي كلي مطرح بوده و به هيچ وجه نشان دهنده ي شخصيت واقعي زن نيست.آنيما در آثار هنري و ادبي و به ويژه خواب و رويا ظاهر مي شود. حافظ شيرازي در غزل هايش تصوير روشني از معشوق ارائه نمي كند، اما با تامل در باره ي ويژگي هايش مي توان او را نمود آنيما فرض كرد. مهم ترين ويژگي هايي­كه او را نمود آنيما قرار مي­دهد، عبارتند از: 1) ديرينگي؛ 2) توصيف ناپذيري و دست نايافتني­؛ 3) جواني و زيبايي؛ 4) الهام بخشي؛ 5) زهدستيزي و عشق ­ورزي؛ 6) انديشمندي و وسوسه انگيزي و احساساتي و 7) حيات بخشي. اين پژوهش با تبيين ويژگي ­ها و انگيزه ­هاي نمود آنيما در اشعار حافظ، بخشي از شخصيت معشوق در اشعار حافظ و نيز تمايلات مرد را در مقام عاشق نسبت به معشوق، روشن مي­ كند؛ چنان­كه مي­توان گفت نمود آنيما در اشعار حافظ اساساً در سطح متعالي قرار دارد و در واقع همان نيمه ­ي پنهان و هم­زاد ديرين حافظ است. اين پژوهش به روش توصيفي- تحليلي انجام گرفته و براي گردآوري اطلاعات از روش كتابخانه ­اي استفاده شده است.

Carl Gustav Jung believes that anima is a feminine symbol in male’s unconscious. It is a image of a woman as a comprehensive (general) phenomenon and does not represent the woman’s genuine personality. It is manifested in literary and artistic works and particularly in dreams. Hafiz doesn’t portray a very clear image of the beloved in his poetry. However, by pondering over their general attributes and features, the beloved can be conceived as the symbol of anima, possessing such positive aspects as a) antiquity b) indescribability and inaccessibility c) youth and beauty d) inspiring attitudes e) piety-fighting and lovemaking nature f) tempting-ness, emotionality and wisdom as well as g) creativity. Describing the characteristics and motivations of anima displayed in the poems of Hafiz, this research depicts some features of the lover character in the poems of Hafiz as well as the inclination of man in the position of the lover to the beloved, so that it can be said that appearance of anima in poems of Hafiz is basically manifested at an exalted level. It is, in fact, his hidden half and the old twin .This study has been conducted by the use of descriptive-analytic method and the library resources have been used for data collection.