بررسي آموزه هاي تعليمي اخلاقي در شعر دوره قاجار با تكيه بر ديوان محمدتقي سپهر

دوره قاجار دوره اي سرشار از رخدادهاي اجتماعي و سياسي است. شاهان قاجار، شاعران مديحه سرا و شعر مدحي را پروپاگانداي دربارهاي خود قرار دادند. شاعران نيز براي پسند خاطر شاهان، به پيروي از شاعران سبك خراساني، به مديحه سرايي روي آوردند. آموزه هاي تعليمي در شعر عصر قاجار را مي توان به دو موضوع كلي تقسيم كرد: يكي شعر آييني كه بيشتر در ذكر مناقب پيامبر اسلام(ص) و ائمه شيعه(ع) است، و ديگري آموزه هاي اخلاقي تعليمي كه به شكل پند و اندرز و تحت تاثير آموزه هاي ادب تعليمي پيشينيان (سنايي، عنصري، خاقاني، انوري و ناصر خسرو) سروده شده اند. ديوان اشعار پنج نفر از شاعران اين عصر، سپهر لسان الملك، سروش، قاآني شيرازي، وصال و صباي كاشاني از نظر توجه به ادب تعليمي قابل بررسي است. پركاربردترين مضامين در ديوان شاعران دوره قاجار به ترتيب عبارت اند از: دعوت به توحيد و خداشناسي، اهميت فضل و دانش، دعوت به صداقت و راستي، دعوت به شادي و اميدواري، دعوت به وفاداري، بيزاري از ناكسان و دون همتان، نفي دلبستگي به دنيا، يادآوري مرگ، برتري عشق بر عقل، دعوت به انسانيت و تحمل سختي ها، تعمير ضريح و بقعه هاي امامان و امامزادگان، شكايت از روزگار، گلايه از بي توجهي به فضل و دانش، و خودشناسي. يكي از شاعران و نويسندگان اين عصر، محمدتقي سپهر لسان الملك (صاحب تاريخ ناسخ التواريخ) است كه مضامين تعليمي و اخلاقي ديوانش شايان توجه است. در اين پژوهش، سعي شده با روش توصيفي تحليلي، به آموزه هاي تعليمي اخلاقي ديوان سپهر پرداخته شود تا مشخص گردد اين آموزه ها در شعر دوره بازگشت چگونه بازتاب يافته است.