همبستگي صفات زراعي در شرايط آبياري مطلوب و تنش رطوبتي در برنج (Oryza sativa L.)

.Correlation of Agronomic Traits Under Favorable Irrigation and Water Stress Conditions in Rice (Oryza sativa L

براي مطالعه هم بستگي صفات زراعي، مرفولوژيك و فيزيولوژيك و تاثير آنها بر عملكرد شلتوك ژنوتيپهاي برنج در دو شرايط آبياري مطلوب و تنش رطوبتي، 49 ژنوتيپ برنج در دو آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار مورد ارزيابي قرار گرفتند. به غير از آبياري كه در شرايط تنش رطوبتي، 40 روز پس از نشاكاري (حدود مرحله پنجه زني ارقام) به طور كامل قطع شد، ساير شرايط آزمايش در دو محيط كاملا يكسان بود. مقايسه ميانگين ژنوتيپ ها، اختلاف معني داري بين آنها در هر دو شرايط محيطي نشان داد. هم چنين تفاوت عملكرد و اجزاي عملكرد هر ژنوتيپ در دو محيط معني دار بود. نتايج ضرايب هم بستگي فنوتيپي نشان داد كه بيشترين هم بستگي مثبت و معني دار با عملكرد شلتوك در محيط آبياري مطلوب متعلق به تعداد خوشه در بوته (0.95) و در محيط تنش متعلق به تعداد دانه پر در خوشه (0.92) بود. تجزيه رگرسيون گام به گام در شرايط آبياري مطلوب، صفات تعداد خوشه در بوته، ميزان آب نسبي برگ (RWC)، طول برگ پرچم و تعداد خوشه چه در خوشه را به ترتيب به عنوان صفات موثر بر عملكرد شناسايي نمود، در حالي كه در شرايط تنش، به ترتيب صفات تعداد دانه پر در خوشه، تعداد خوشه در بوته و ميزان آب نسبي برگ، صفات موثر بر عملكرد بودند. نتايج حاصل از تجزيه عليت نشان داد كه در هر دو شرايط محيطي، تعداد خوشه در بوته بيشترين اثر مستقيم مثبت را بر عملكرد شلتوك داشت. تجزيه به عامل ها، چهار عامل اصلي در هر دو شرايط محيطي معرفي نمود كه عامل عملكرد و توليد محصول، عامل فنولوژيك، عامل شاخص برداشت و شكل بوته و عامل كيفيت ظاهري دانه ها نام گذاري شدند. بنابراين، براي گزينش ژنوتيپ هاي با عملكرد دانه بالا و متحمل به تنش رطوبتي در برنج، مي توان صفات تعداد دانه پر در خوشه، تعداد خوشه در بوته و ميزان آب نسبي برگ را مورد توجه قرار داد و از طريق برآورد شاخص هاي گزينشي مناسب، گزينش هاي هم زماني براي صفات مذكور انجام داد. علاوه بر آن، صفاتي مانند طول خوشه، تعداد خوشه چه در خوشه و طول و عرض برگ پرچم كه هم بستگي معني داري با عملكرد شلتوك در شرايط تنش رطوبتي نشان دادند، در مرحله بعدي اهميت قرار مي گيرند.

In order to study the correlation of agronomic, morphologic and physiologic traits and their effects on grain yield of rice genotypes in two environments (favorable irrigation and water stress), 49 genotypes were evaluated using a completely randomized block design with 3 replications in two experimental conditions. All practices and conditions were the same for the two experiments with the exception of irrigation, where under stress conditions no irrigation was applied at tillering stage. Comparison of means showed significant differences between genotypes in each environment. Also, differences between yield and yield components of each genotype under two conditions were significant. The results of phenotypic correlations showed that the highest positive and significant correlation with grain yield belonged to number of panicle per plant (0.95) in irrigation conditions and to number of filled grains per panicle (0.92) in water stress conditions. Stepwise regression analysis for grain yield introduced number of panicle per plant, relative water content (RWC), flag leaf length and number of spikelet per panicle, respectively, as effective traits in grain yield in irrigation conditions, however, in stress conditions, number of filled grain per panicle, number of panicle per plant and relative water content were effective traits in yield. The results of path analysis showed that the number of panicle per plant had the highest positive and direct effect on grain yield in the two environments. Factor analysis introduced four factors in the two conditions named yield and crop production, phenologic, harvest index and plant shape and appearance quality of grains factors. Therefore, to select high yield and drought tolerant genotypes, we need to consider number of filled grain per panicle, number of panicle per plant and relative water content. In addition, traits such as panicle length, number of spikelet per panicle, flag leaf length and width that showed significant correlations with grain yield in stress conditions should also be considered important and second to the above mentioned traits.