تصويرشناسي زنان در سفرنامۀ ابن‌فضلان

The Imagology of Women in Ibn-e Fazlan Travelogues

تصويرشناسي يكي از شاخه‌هاي ادبيات تطبيقي است كه از رهگذر آثار ادبي به شناسايي ويژگي‌ها و نگرش‌هاي اقوام و ملل ديگر مي‌پردازد. شناسايي تصوير زنان اقوام و كشورها از منظر يك شاعر يا نويسندة خارجي از موضوعات دانش تصويرشناسي است كه نقش مهمي در شناخت جايگاه، علايق و نگرش به زنان آن جوامع دارد. در اين مقاله برآنيم كه انواع تصاوير زنان را در سفرنامة ابن‌فضلان شناسايي كنيم. اين سفرنامه از نخستين آثار به‌جامانده دربارة سرزمين‌هاي حوضة رود ولگا و آسياي مركزي است كه نويسندة آن از ايران و سرزمين تركان نيز گذر داشته است. در اين سفرنامه، اطلاعات و تصاوير ارزشمند و منحصربه‌فردي از تصوير زنان اقوام ترك، بلغار‌، ايران و روس ارائه شده كه ما اين اطلاعات و تصاوير را از چهار منظر ازدواج، پوشش، زيورآلات و كنيزان و براساس روش تحقيق در تصويرشناسي دسته‌بندي و بررسي كرده‌ايم. نتيجة پژوهش حاضر اين است كه آن دسته از تصاوير زنان كه براساس عقايد و محيط زندگي ابن‌فضلان برايش عجيب و غيرعادي بوده، در اثر او برجستگي بيشتري دارد كه به ترتيب در اقوام روس، ترك، بلغار و ايران خود را نشان مي‌دهد.

Imagology is one of the branches of comparative literature that attempts to identify the features and attitudes of other nations through literary works. The identification of women’s image in other countries and nations from the viewpoint of a foreign poet or author is a topic of the knowledge imagology. This plays an important role in understanding the position, interests and attitudes of women in those societies. In this essay, the images of women in Ibn-e Fazlan Travelogues are studied. This travelogue is one of the oldest survived literary works about the lands located in the basin of Volga River and Central Asia. The author of the work also traveled and visited Iran and Turkan region. In Ibn-e Fazlan travelogues, valuable and exclusive information and images of Turkish, Bulgarian, Iranian and Russian women are given. These images and information have been studied and classified in this essay within the four perspectives of marriage, clothes, jewelries and bondwomen based on the methodology of imagology. This is concluded that those images of women were strange and odd to Ibn-e Fazlan based on his beliefs and the environment he lived in. The strange images are specially marked for Russian, Turkish, Bulgarian and Iranian nations, in order.