خوانشِ بارتي از بازسازي مرگ ناموران تاريخ معاصر ايران (مطالعۀ موردي: عكس هاي صحنه پردازي شدۀ آزاده اخلاقي)

A Barthesian analysis of significant figures in contemporary history of Iran

از آنجا كه يكي از مولفه هاي مهمِ هويتِ مردمان يك كشورْ تاريخ مشترك آنان است، لزوم توجه به تاريخ و حفظ آن به صورت شفاهي و كتبي اهميتي دوچندان مي يابد؛ در غير اين صورت، با گذر زمان، به تدريج فاصله ميان نسل ها آن قدر افزايش مي يابد كه اشتباهات پيشين تكرار خواهد شد. از سوي ديگر، در جامع ه اي كه ثبتِ تصويري رخدادهايِ تاريخي چندان قوت نداشته باشد بازسازي و معادل سازيِ تصويريِ تاريخْ براي نسل جوانِ آن جامعه، كه روز به روز از مطالعه همان منابع محدود كتبي يا شفاهي حوادث كشورشان دور شده اند، ضرورت ويژه اي مي يابد. در مطالعه حاضر، مجموعه عكس هاي صحنه پردازي شده آزاده اخلاقي، با نام به روايت يك شاهد عيني، درباره مرگ هفده تن از ناموران تاريخ معاصر ايران، با روش پژوهش تحليلي ـ تفسيري بررسي شده است. بدين منظور، از آراي رولان بارت در تحليل متون ادبي بر اساس رمزگان هاي پنجگانه معرفي شده در كتاب اس/ زد (1970) و براي تحليلِ متونِ تصويري از مفاهيم استوديوم و پونكتوم در كتاب اتاق روشن (1980) به منزله چارچوب نظري استفاده شده است. اين نوشتار نشان خواهد داد كه مجموعه عكس هاي به روايت يك شاهد عيني در مرز ميان متن خواندني و نوشتني قرار دارد، زيرا، از يك سو، عكاس، با بازسازي عيني اسناد و مدارك به صورتي واقعي نما، تاريخ را روايت مي كند و جاي معناسازي براي مخاطب باقي نمي گذارد و، از سوي ديگر، مخاطب با مشاهده برخي از عكس ها به خوانشي تفسيري از تاريخ معاصر دست مي يابد كه از تصوير صحنه پردازي شده فراتر مي رود. از اين رو، به واسطه آنچه بارت بدان نام پونكتوم نهاده بود، مجموعه به روايت يك شاهد عيني به متني نوشتني بدل مي شود؛ متني كه معنايش يكسره و آگاهانه وابسته به معناهايي است كه مخاطب مي آفريند.

This study is an attempt at examining staged photography series “By an Eye witness” by Azadeh Akhlaghi. In these photos, historical events were reconstructed by staged photography and a reflection of the photographer's attitude towards the moments of death, murder, and burial of the people who made turning points in the contemporary history of Iran could be observed. In this series two types of narratives are retrievable: every frame which narrates the death or murder of a person or a group of people, and the narrative which is produced as the mind of the viewer is vacillating from one photo to another. To examine this series, Roland Barthes's theories in S/Z and Camera Lucida were used. Among Barthes’ five codes, Proairetic and Hermeneutic were utilized to comprehend the photographer's attitude and symbolic, cultural, and semic codes were used for interpretations of the viewer. Later on, Barthes added accreditation code; the codes that let the artist present his piece like a reality. In all photos, a considerable attention was devoted to redefinition of particular moments related to the photograph's choice; using this view breaks the codes and analyzes the sampled photos. The viewer experiences the narratives through moving from one photo to another and becomes the interpreter of the photos. This article shows that the series of photos is between writerly and readerly texts. On one hand, the photographer tries to narrate the historical events as it is and leaves no room for the viewer's interpretation and on the other hand, the viewer comes to a narrative reading as he sees the sequence of the photos, so goes beyond the photo. By means of Barthes's codes, it can be concluded that “By an eye witness” series change to a writerly text, a text which consciously and indiscriminately depends on the viewers' impression and sense making.