تاريخ غايب زنان نقاش ايران مطالعه جامعه شناختي زنان نقاش؛ از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامي

A sociological study of female painters from Constitutional Revolution to the Islamic Revolution: An absent history

مطالعه تاريخ هنرهاي تجسمي كشور ايران نشان از ناگفته هايي دارد كه زنان هنرمند در آن از سهم بسيار كمي برخوردارند. در واقع مطرح كردن اين پرسش تاريخي توسط ليندا ناكلين كه «چرا هيچ هنرمند زن مهمي در تاريخ وجود نداشته است؟» چالشي را ايجاد مي كند كه مي توان در پي آن بدون در نظر گرفتن جغرافياي خاص به اين مهم پرداخت. هدف از اين مقاله بررسي حضور زنان نقاش و زيبايي شناسي جنسيتي نقاشي آنها در فاصله دو انقلاب مهم ايران، يعني انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامي است. بر پايه مولفه هاي ناكلين بر حضور كم رنگ زنان نقاش، بديهي است كنش هاي نقاشانه و تعيين سطح كيفي آثار اين نقاشان زن، علاوه بر افزوني حضورشان در اين دوره تاريخي از توجه دور مانده باشد. افزون بر اين تاثير حضور برخي از زنان نقاش در دانشكده ها و هنرستان ها با آغاز دوران پهلوي و ايجاد موجي جديد از شيوه هاي نوين در امر آموزش نيز در تاريخ هنر مغفول مانده است. در اين مقاله سعي شده با استفاده از تحليل هاي جنسيتي در آثار نقاشان زن، به الگوهاي قابل تاملي دست پيدا كنيم. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد شاخص هايي چون «مدرنيسم مردانه و جنسيت غايب»، «بازتوليد نگاه مردانه»، «بازانديشي ذهن زنانه» و «جنسيت گراي منفعل» نقاشي زنان را به گروه هاي مختلفي تقسيم كرده است. همچنين مطالعه آثار زنان نقاش تا پيش از انقلاب اسلامي، تنوعي از نگرش هاي متفاوت در ارتباط با نوسانات اجتماعي و تحولات چشمگير هنري از شيوه هاي سنتي و كلاسيك تا بهره مندي از آموزه هاي مدرنيسم را در بر مي گيرد.

of female artists. In fact, Linda Nochlin’s controversial question “Why have there been no great women artists?” presents a challenge that can be traced universally. This study explores the role of female painters and the gender aesthetics of their works between two key eras in Iran: The Constitutional Revolution and the Islamic Revolution. With Nochlin’s emphasis on the rarity of female artists, it is obvious that, in spite of their relatively strong presence, their artistic actions and technical evaluations has been almost neglected. Furthermore, there has been inattention to the influence of female painters in art schools and colleges in Pahlavi era; a period in which modern teaching methods were flourished. Using a gender analysis regarding the artworks created by female painters, this study tries to discover some reliable patterns. In fact, our findings show that issues like “masculine modernism and the absent gender”, “reproduction “of masculine look”, “rethinking of feminine mind” and “passive sexism has grouped women artworks into different classes. Studying the modern female artists of Iran indicates a rich diversity regarding social change and significant artistic alterations, from traditional and classic methods to .using modern techniques