كليدواژه :
عدالت فضايي , مراكز آموزشي , خودهمبستگي فضايي , شهر اردبيل
چكيده فارسي :
رشد شتابان فيزيكي و جمعيتي شهر اردبيل در چند دهه اخير موجب افزايش نياز به امكانات و تسهيلات عمومي ازجمله تسهيلات آموزشي شده است. ناتواني سيستم مديريت شهري در برآوردن اين نيازها، برهم خوردن نظام توزيع خدمات و توزيع نامتوازن مراكز آموزشي در سطح نواحي شهر اردبيل را در پي داشته كه به شكل‌گيري محله‌هايي با دسترسي محدود به خدمات آموزشي و در نتيجه بي‌عدالتي فضايي منجر شده است. هدف پژوهش حاضر ارزيابي الگوي پراكنش مكاني مراكز آموزشي شهر اردبيل، بررسي مطلوبيت شعاع عملكردي آن و سنجش ارتباط توزيع فضايي مراكز آموزشي با ميزان جمعيت نواحي و فاصله از هسته مركزي شهر است. هدف پژوهش، كاربردي و از نظر ماهيت و روش توصيفي - تحليلي است. از روش كتابخانه‌اي براي گردآوري داده‌ها و اطلاعات لازم بهره گرفته شده است. توابع ميانگين نزديك‌ترين همسايگي براي تجزيه و تحليل داده‌ها و اطلاعات و الگوي توزيع فضايي مراكز آموزشي و پليگون‌هاي تيسن براي بررسي مطلوبيت شعاع عملكردي اين تسهيلات استفاده شدند و با شاخص موران دومتغيره موجود در محيط نرم‌افزار GeoDa، خودهمبستگي فضايي متغيرهاي جمعيت و فاصله از مراكز شهر در ارتباط با ميزان پراكنش و تراكم مراكز آموزشي در سطح محدوده مطالعه‌شده مشخص شدند. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهند كه الگوي پراكنش مراكز آموزشي ابتدايي، دبيرستان، هنرستان و ساير مراكز به شكل خوشه‌اي و الگوي پراكنش مدارس راهنمايي از نوع تصادفي است. اين وضعيت به تمركز خوشه‌اي خدمات آموزشي در مركز شهر و كمبود اين خدمات در پيرامون منجر شده است، همچنين تمركز خدمات آموزشي موجب مطلوبيت شعاع عملكردي مدارس در مركز و نامطلوبي آن در نواحي پيراموني شهر شده است. سنجش ارتباط بين توزيع مراكز آموزشي و ميزان جمعيت نواحي نيز ارتباط بسيار ضعيف اين دو متغير را تأييد مي‌كند و توجه نشدن به عامل جمعيت و نياز شهروندان در راستاي توزيع تسهيلات آموزشي را نشان مي‌دهد. تحليل ارتباط بين فاصله از هسته مركزي شهر اردبيل و توزيع و تراكم مدارس خودهمبستگي فضايي منفي بين اين دو متغير را نشان مي‌دهد يعني با فاصله از هسته مركزي شهر از تعداد مدارس كاسته مي‌شود و در نواحي پيراموني به صفر مي‌رسد. در نتيجه، نابرابري فضايي در توزيع كاربري‌ها و مراكز آموزشي در سطح شهر اردبيل ملموس است و ناعدالتي فضايي حاكم بر نواحي مسكوني شهر اردبيل را نشان مي‌دهد.
چكيده لاتين :
Rapid growth (either physically or in population) of the city of Ardabil in recent decades, has called for an increase in public affaires and facilities, including educational facilities. On the otherwise, the weaknwss of urban management system, in supplying these needs, has caused some disorders in services distribution system, also unbalanced distribution of educational centers through the areas of the city of Ardabil, so, forming neighborhoods with limited access to these centers, and finally causing spatial injustice. The aim of this study was to evaluate the spatial distribution pattern of educational centers in Ardabil, the functional radius desirability, evaluating the relationship between population and the spatial distribution of educational centers, and its distance from the core of the city. This research enjoys an applied goal, and has a descriptive-analytical nature. Library method has been used for collecting necessary data and information. In order to analyze the data and functions, we benefited nearest neighbor average functions, to check the spatial distribution of educational centers; and Thyssen Polygons, to examine the functional radius desirability of those utility facilities. Also, using Bivariate Moran index in the GeoDa software, spatial autocorrelation of demographic variables, and the distance from the core of the city, associated with the distribution and density of city centers and educational centers in the studied area, were studied and computed. Research findings show that the distribution pattern of primary education, secondary schools, vocational schools and other centers, is cluster-like, and the distribution pattern of middle schools was random. This situation leads to the cluster concentration of educational services in the towncenter, and the lack of these services in the around areas; this services concentration has also leaded to functional radius desirability of the schools in the city center, and the undesirable performance of schools in the periphery of city. Evaluating the relation between distribution of educational centers and the areas' population, confirms the weak relationship between these two variables, showin not enough attention paid to demographic factor, and citizens' need to proper service distribution, while, evaluating the distance from the core of the Ardabil, the distribution and density of schools, represent the existence of a negative spatial autocorrelation between these two variables. namely the number of schools has decreased with distance from the downtown core and in the periphery, reaches even zero. The result is that spatial inequalities in land uses distributions and educational centers in the city of Ardabil, is totally tangible, indicating a spatial injustice in residential areas in Ardabil. Present article is the subject of a master's thesis by Ibrahim Firoozi Majandeh, entitled " Measurement of spatial justice in the distribution of public areas in Ardebil", sponsored by the Municipality of Ardebil.
