گذار از بازار كار شهري به بازار كار منطقه اي در ايران (تحليلي بر داده هاي جمعيت شناور)

Transition from Urban Labor Market to Regional Labor Market in Iran: An Analysis of Floating Population Data

رفت‌ و آمدهاي روزانه، يكي از مهم‌ترين پيامدهاي نبود تطابق فضايي ميان مكان‌ سكونت و كار است. پژوهشگران، برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران در سال‌هاي اخير به اين پديده به سبب آثار اقتصادي، اجتماعي و محيطي آن در مقياس شهري و منطقه‌اي توجه ويژه‌اي داشته‌اند. هدف اصلي پژوهش حاضر، ارائة تصويري كلي از رفت‌وآمدهاي روزانه در مناطق شهري ايران و شناسايي كانون‌هاي استقرار جمعيت شاغل شناور شهري است. داده‌هاي استفاده‌شده، نتايج به‌دست‌آمده از سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1390 و روش پژوهش به صورت توصيفي - تحليلي و اكتشافي است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد 9/05 درصد از جمعيت شاغل شهري كشور به صورت روزانه ميان نقاط شهري جابه‌جا مي‌شوند؛ با اين حال توزيع فضايي جمعيت شاغل شناور شهري بسيار ناهمگن است. كانون‌هاي اصلي تمركز جمعيت شناور، مناطق كلان‌شهري كشور از قبيل تهران و اصفهان است. درواقع گذار از كلان‌شهر به منطقة كلان‌شهري سبب شده است بازار كار مستقر در نقاط شهري با گسترش دامنة فضايي خود، تبديل به بازار كار منطقه‌اي شود و روزانه حجم چشمگيري از رفت‌وآمدها از محل سكونت به محل كار در فواصل طولاني شكل گيرد. با وجود تحول در ساختار فضايي كلان‌شهرهاي ايران و گذار به سمت مناطق كلان‌شهري، الگوي بيشتر رفت‌وآمدهاي روزانه به دليل تسلط الگوي تك‌هسته‌اي، از حومه‌ها به سمت شهرهاي مركزي است؛ با اين حال نشانه‌هايي از رفت‌وآمدهاي درون‌حومه‌اي و از شهرهاي مركزي به حومه‌ها نيز ديده مي‌شود.

Daily commutings are one of the most important consequences of spatial mismatches between residential and work places. due to the economic, social and environmental impacts in urban regional scales, this phenomenon has attracted researchers, planners and policymakers in recent years. The main objective of this study is to provide a general overview of daily commutings in urban areas of Iran, and identifying the centers of urban floating population stablishment. Our data are the results of the General Census of population and housing in 2011, while the research method is descriptive-analytical and exploratory. Results of the research show that a significant portion (%9.05) of the urban working population is displaced daily between urban settlements. However, the spatial distribution of the urban floating population is very heterogeneous. The main focal centers of the floating population are placed in the metropolitan regions such as Tehran and Isfahan metropolitan regions. Indeed, the transition from a metropolitan city to metropolitan region, has led the urban-dwelled labor market, to expand its spatial scope into a regional labor market, resulting in a significant amount of daily home-to-workplace commutings in long distances. In spite of the evolution of the spatial structure of Iranian metropolitan cities and the formation of metropolitan regions, the dominant daily commutings pattern –due to the prevailed monocentric model- be from suburbs to central cities. However, there are also signs of commuting across the suburbs, or from central cities to the sunurbs.