شليك توپ ماه رمضان به روايت اسناد آرشيو ملي ايران

Ramadan Cannon-Firing Tradition Documented by Iranian National Archives

در دوران معاصر، شليك توپ رمضان از بهترين روش‌هاي اطلاع دادن وقت سحر و افطار، كار سخت و پرهزينه‌اي بود. در دوره ناصري، هزينه‌ها توسط حاكمان ولايات و با پيروزي انقلاب مشروطه توسط وزات داخله تأمين مي‌شد. در دوران نابسامان حكومت احمدشاه، اين هزينه‌ها معضل وزارتخانه‌هاي داخله، ماليه و جنگ شد و هيچ‌يك هزينه‌هاي شليك توپ را نمي‌پذيرفتند. در دورۀ رضاشاه، شليك توپ و هزينه‌هايش ابتدا بر عهدۀ اركان حرب كل قشون و سپس از دي1310ش. بر عهده وزارت داخله قرار گرفت و سامان يافت. به مرور اين شيوه منسوخ و از رمضان 1319ش. عملاً انجام نشد و از 1322ش. پخش اذان از راديو ايران، جاي شليك توپ را گرفت. اين مقاله با روش اسنادي- تحليلي مبتني بر داده‌هاي اسناد آرشيو ملي ايران، در پي پاسخ دادن به اين سؤالات است كه اساساً شليك توپ رمضان چه معنايي داشته، از چه زماني مرسوم گرديده و دليل منسوخ شدن بوده است؟ لذا روند اقدامات دولت در خصوص شليك توپ ايام رمضان و تحولات منجر به تغيير روش آگاه كردن مردم، همچنين آسيب‌ها و مشكلات مربوط به اين موضوع را شناسايي مي‌كند و آنها را مورد تحليل قرار مي‌دهد. نتيجه اينكه بالا بودن هزينه‌هاي شليك توپ و كمرنگ شدن مناسك ديني در خلال حكومت رضاشاه، موجب ناديده گرفتن اين وظيفه از سوي دولت شد و اعلام وقت روزه‌داري به مؤمنان سپرده شد تا به شيوۀ سنتي عمل كنند. اين روند تا سال 1322 كه براي اولين بار اذان از راديو پخش شد ادامه يافت.

in the contemporary era, Ramadan cannon-firing tradition was one of the most difficult and costly methods to make people of aware of dawn and Iftar time. In Naseri Era, the costs were borne by the rulers of the provinces, and during the Constitutional Revolution by the interior ministry. In the catastrophic period of Ahmad Shah's ruling, such costs were a major problem for the interior, finance and the war ministries, none of which was willing to undertake such costs. During Reza Shah’s ruling, the cannon-firing of and its costs were initially undertaken by the general staff of the army; subsequently, from January 1932, the ministry of the interior became responsible for such costs. Gradually, this tradition became obsoleted and was not carried out from Ramadan in 1940. Then, in 1943, Azan was broadcast from the radio for the first time and replaced the tradition.