سياست امام هادي (ع) در برخورد با مسئله خلق قرآن

Imam Hadi’s Policy in Dealing with the Creation of Quran

مسئله خلق قرآن، از جمله رويدادهاي پرآوازه دوران مأمون و جانشينان او، يك نزاع كلامي صرف نبود كه مخالفان و موافقان آن، با استدلال و احتجاج به بيان ديدگاه خود بپردازند؛ بلكه با عنوان «محنت» به يك موضوع سياسي و اجتماعي تبديل شد و با تقسيم مسلمانان به دو دسته «باورمندان» و «غيرباورمندان» به آن، منازعات و مجادلات فراواني را دامن زد و تا آنجا پيش رفت كه انسجام فكري جامعه اسلامي را هم تهديد كرد. خلفاي عباسي نيز در پي بهره‌برداري­ هاي خود از اين ماجرا بودند. اين مقاله، با رويكردي تاريخي و با روش توصيفي ـ تحليلي، كوشيده است مفهوم خلق قرآن و عوامل مطرح‌شدن اين موضوع از سوي معتزله و عباسيان، و سرانجام سياست امام هادي(ع) را در برخورد با اين مسئله بررسي كند. يافته ­هاي پژوهش نمايانگر آن است كه امام هادي(ع) همچون امامان پيش از خود، در برخورد با اين مسئله، سياستي متفاوت با دو جريان فكري حاكم، يعني معتزله و اهل حديث و نيز دستگاه خلافت پيش گرفتند. امام هادي(ع) موضوع خلق قرآن را يك فتنه مي‌دانستند و بر همين اساس و با تدبير ايشان، شيعيان از ورود به اين بحث بي‌حاصل خودداري كردند.

The creation of Quran considered as the most famous event in time of Ma’moon and his successors was not only a verbal dispute that its fore and against stated their viewpoints with reasoning but also it changed into a political and social issue as “Mehnat” and led to the division of Muslims into two branches of believers and non believers and threatened the Islamic intellectual unity. Meanwhile, Abbasid caliphs were making profit from this event. Relying on the historical approach as well as the analytical-descriptive method, this article has endeavored to study the concept of creation of Quran and the elements of raising this issue by Abbasids and Mu’tazilites and finally, Imam Hadi’s policy in dealing with it. The finding of research clarifies that Imam Hadi (PBUH) like Imams before him could deal with this issue considered as a dominant thought, against Mu’tazilah, people of tradition and caliphate system.