مراتب تجلي توحيد در كيفيات كالبدي اجتماعي مساجد ايراني

از ديرباز بناهاي مذهبي يكي از اسا‌سي‌ترين عناصر تشكيل‌دهنده شهرهاي اسلامي بودند و تداوم حضور بناهاي مذهبي در فرم و ساختار شهر از زمان ايجاد اولين شهرهاي اسلامي تاكنون با حيات آن‌ها همراه بود. شهر ايراني هم عمق و غناي تمدن اسلام را با بهره‌گيري از روح معنويت نشان مي‌دهد. اين امر به گونه‌اي است كه اعتقاد به توحيد و ايمان به تعاليم اسلام به عنوان انديشه زيباييشناسي دين اسلام در هويت شهر ايراني اسلامي، تجلي مي‌يابد. مسجد به عنوان محل ســجود، خضوع، عبادت و ايجاد ارتباط با پروردگار و اظهار بندگي در پيشگاه خداوند، از قداست و عظمت خاصي در فرهنگ اسلامي برخوردار است. شهرهاي قديمي و كهن در تاريخ ما گنجينه‌اي است از فن و معرفت و خلاقيت پيشينيان كه در طول ده‌ها قرن با وجود فراز و نشيب‌هاي مختلف و تجربي فراوان شكل گرفته اســت. مطالعات انديشمندان ايراني و خارجي در خصوص بافت‌هاي تاريخي شهرها نشــان‌دهنده ويژگي‌هاي منحصر به‌ فردي اســت كه جز به كرامت و دورانديشي انسانهاي اين مرز و بوم ميســر نمي‌گرديد. در اين مقاله با روش توصيفي- تحليلي به بررسي نقش توحيد، به عنوان يكي از اصول دين اسلام، در كيفيات كالبدي اجتماعي مساجد ايراني پرداخته مي‌شود تا جايگاه ويژه آن به لحاظ كالبدي و فضايي مورد بررسي قرار گرفته و مراتب تجلي توحيد در مساجد ايراني روشن گردد.