كاركرد رديف در فرم و ساختار غزليات حافظ

Functionality of identical ending syllable in form and structure of Ghazals of Hafez

گزينش هر واژه يا تعبير شاعر نه تنها در بيت، بلكه در طول شعر نيز موثر است. اگر به انتخاب واژه يا تعبيري توجه كنيم كه به عنوان «رديف» در پايان هر بيت تكرار مي شود به اهميت انتخاب شاعر و لزوم تناسب همه جانبه رديف با كليت شعر بيشتر پي مي بريم. با توجه به اهميت گزينش رديف، بر اساس نظريه هاي فرماليسم و ساختگرايي به بررسي نقش و كاركرد رديف در غزليات حافظ پرداخته ايم. بر اين مبني، كاركرد، ارزش و نقش رديف هاي حافظ را فراتر از بيت، در فرم و ساختار غزل بررسي كرده ايم. نتيجه اين بررسي نشان مي دهد حافظ، رديف را عمدتاً متناسب با مضمون، عناصر، بافت و ساختمان كلي غزل انتخاب كرده است. گاهي رديف همچون ابزاري در دست اوست تا بتواند در موقعيت هاي دشوار، براي بيان مطلبي از آن استفاده كند كه امكان بيان آن با سخن عادي وجود ندارد. گاهي مبناي گزينش رديف متناسب با ساختار غزل، براي ايجاد طنز است. گاهي معناي رديف در تقابل با فحواي بخش ها و كلماتي ديگر در بافت شعر قرار مي گيرد و باعث خلق امكانات معنايي تازه اي مي شود. شناخت مخاطب مستقيم غزل با دقت در نوع كاربرد رديف مي تواند كليد فهم درست تر برخي غزل ها را به دست دهد.

The poet's choice of any word or phrase is effective not only in a line but also throughout the poem. If we look at the choice of a word or phrase repeated as an identical ending syllable in every verse، we find out the importance of choosing it by poet and the need for comprehensive proportionality of identical ending syllable with the whole poem. Due to the importance of choosing the identical ending syllable، I have studied the role and function of the identical ending syllable in ghazals of Hafez based on formalist and structuralist theories. I have examined functionality، value and rule of identical ending syllables of Hafez beyond the verse and in form and structure of ghazals. The result of this study shows that Hafez has chosen identical ending syllables which often fit with the theme، elements، texture and overall structure of the ghazal. Sometimes identical ending syllable is a tool in his hands to use it in difficult situations to express something that there is no possibility of expressing it with a nonpoetical word. Sometimes the basis of choosing identical ending syllable fits with the structure of ghazal in order to create humor. Sometimes the meaning of identical ending syllable is in contrast with some parts of the content and other words in the context of poem creating new semantic features.