بررسي شيوه هاي سامان دهي اسناد و مدارك مكتوب و غيرمكتوب و ارائه الگويي مناسب براي اسناد و مدارك دفاع مقدس؛ براساس مطالعه شيوه هاي سامان دهي مراكز اسنادي نظامي و غيرنظامي

Documentation practices of archival records of the Iran- Iraq war (1980-1987) in Iranian archival centers: Proposing a model

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزيابي فرايند توصيف اسناد آرشيوي در مراكز اسنادي نظامي و غيرنظامي مهم ايران و تهيه الگويي براي سامان دهي اسناد دفاع مقدس است. روش/رويكرد: در اين پژوهش از دو رويكرد كمي و كيفي استفاده شده است؛ بنابراين اين پژوهش، پژوهشي تركيبي است. براي اجراي پژوهش از روش پيمايشي-تحليلي و براي گردآوري اطلاعات آن از منابع كتابخانه اي، اسناد و مدارك، قوانين، استانداردها، و كاربرگه هاي سازمان ها و نهادها استفاده شده است. براي تكميل اطلاعات كتابخانه اي نيز از روش مطالعات ميداني مثل مشاهده، و مصاحبه با كارشناسان و متخصصان تنظيم و پردازش اسناد استفاده شده است. يافته ها: بررسي شيوه هاي سامان دهي اسناد در مراكز اسنادي بررسي شده در اين پژوهش نشان مي دهد كه هركدام از سازمان هاي مذكور روشي بومي و مختص اسناد آرشيوي خود را به كار برده اند و تنها تعداد كمي از مراكز براساس «استاندارد بين المللي توصيف آرشيوي» عمل كرده اند. در بين مراكز اسنادي بررسي شده، تنها «معاونت اسناد ملي سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران» و «آستان قدس رضوي» شش مولفه اصلي مدنظر ايساد(استاندارد بين المللي توصيف آرشيوي) را رعايت كرده اند. نتيجه گيري: هيچ كدام از مراكز غيرنظامي به اسناد جنگ تحميلي و دفاع مقدس نپرداخته اند و تنها برخي از آن ها مانند معاونت اسناد ملي سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران بخشي از اسناد دفاع مقدس را آرشيو و نگهداري مي كنند. در بين مراكز نظامي نيز تنها دو مركز «اسناد و تحقيقات دفاع مقدس» و «سازمان حفظ آثار و نشر ارزش هاي دفاع مقدس و بسيج» به جمع آوري و نگهداري اسناد دفاع مقدس بر پايه استانداردهاي فهرست نويسي و نمايه سازي و نيز استفاده از نرم افزار استاندارد داخلي و بومي نيروهاي مسلح (نرم افزار ماوا) پرداخته اند؛ ولي بااين حال اشكالِ اساسيِ موازي كاري و رعايت نكردن استانداردي يكسان بر اين دو مركز وارد است.

Purpose: This study examines descriptive cataloging of archival materials related to the Iran- Iraq war (1980-1987) in Iranian archives and provides a model for improvement. Method/Research Design: Metadata records of numerous archives were closely examined. Also, professional archivists were interviewed to collect data for analysis. Findings: Archives studied followed their own ways in the description of records. Only a few followed ISAD rules. The National Archives and Astan Qods were the only two centers where the six elements of ISAD rules were implemented. Among military archives only two, namely The Institute for Documentation and The Center for Preservation of Relics and Values of the Holy Defense have applied standards of description and indexing.