تاملي بر جايگاه رويكرد جهاني در تاريخ نگاري اسلامي

Deliberation on the position of the global approach to Islamic historiography

اسلام به عنوان ديني داراي داعيه جهاني، اهتمام ويژه اي به تاريخ داشت و اين مهم در رونق تاريخ نگاري اسلامي سهم بسزا داشت. شرايط تاريخي حاكم بر قلمرو اسلامي نيز گستره جغرافيايي، جهان نگري و تركيب قومي و جمعيتي فراواني در خود داشت كه از حيث فراهم كردن زمينه هاي فرهنگي پررونق بود و مي توان با عنوان «صلح اسلامي» از آن ياد كرد. با اين همه، اين ديدگاه اسلامي برخاسته از تعاليم ديني كمتر مورد اعتناي عام تاريخ نگاران مسلمان بود و تا ديرزماني، زمينه براي پيدايش آنچه با عنوان تاريخ نگاري جهاني از آن ياد مي شود هموار نبود و تا دوران پس از هجوم مغول و نگارش جامع التواريخ، اثر تاريخ نگارانه اي در حد و اندازه اين مفهوم جهاني پديد نيامد. نوشتار حاضر با تاكيد بر اهميت تاريخ نگاري هاي عمومي، اين مساله را واكاوي مي كند كه باوجود زمينه هاي مساعد موجود در بطن تعاليم اسلامي، به سبب نامساعدي شرايط تاريخي و درك مصلحت گرايانه تاريخ گرايي اسلامي؛ موجبات كمتري براي پيدايش تاريخ نگاري جهاني، به مفهوم دقيق آن فراهم آمد.