البدء و التاريخ؛ روايت/تفسيري از بافتار فكري جامعه اسلامي در قرن چهارم هجري

Historical Review

كاركرد منابع تاريخي قرون متقدم اسلامي در تعين بخشي به تصور مسلمانان دوره هاي مختلف از سنت اسلامي و تعريف راست كيشي اسلامي موجبات اهميت نقد تاريخي اين متون مي شود. مسئله مقاله حاضر بررسي اين وضعيت در البدء و التاريخ به عنوان نمونه اي از اين متون است كه نه تنها مشمول اين شكل از اهميت قرار مي گيرد بلكه متاثر از ساختار جدلي آن نقش و اهميت ثانويه اي نيز دارد؛چراكه با تحليل و بازشناسي ساختار استدلال هاي مطروحه در كتاب مي توان به تصويري از ماهيت و عملكرد عقل اسلامي مستعمل ميان جريان هاي كلامي حاضر در قرون نخستين اسلامي نيز دست يافت،درعين حال آشكارسازي ماهيت جدلي كاربرد گذشته در اين متون را نيز ممكن مي سازد.رويكرد نظري مقاله، پذيرش ايده ي تعين اجتماعي و فرهنگي معرفت است كه به نظر مي رسد راه پاسخ به مسئله ي مقاله را از طريق تفسير عميق معناكاوانه متن و نظام دلالت هاي آن هموارتر مي كند.بررسي معنايي كه مقدسي در روايت خود از وقايع تاريخي درصدد تلقين آن به مخاطبان بود، بيش از آنكه به قصد بازسازي واقعيت هاي تاريخي باشد،نمايشگر بافتار فكري جامعه اسلامي است كه زيست جهان مولف را پديد آورده است.بنيان هاي اين بافتار بدان شيوه كه جوئل كرمر بيان مي كند مبناي تفسير اين متن است.گسترش جهان وطني، فردگرايي و دين گريزي، به مثابه ي جلوه هاي فرهنگي انسان گرايي اسلامي در قرن چهارم شرايط بافتار فكري است كه به عنوان مشكله اي، انگيزه مقدسي براي بازنمايي گذشته به شكل فرآورده اي جدلي گرديد تا راه هدايت را با نقد آن مولفه ها،در قالب بازگشت به اصول و حدود اسلام البته با محوريت مذهبي كه وي به آن تعلق فرقه اي داشت بازنمايي كند.

The reflexivity of historical knowledge and the role of historical researches in determining and defining the domain of social authoritative forces in traditional societies have led to the recognition of the foundations of knowledge and the validation of this field to be an undeniable necessity. As a result of this importance and the effect of assumption among the philosophers of history of ideal knowledge as an objective representation of the world in the mirror of the mind، any second rate analysis about historical knowledge inevitably recognizes the importance of subject (historian) in the knowledge productions (history as narrative).With respect to this condition، the question of whether historians discover the historical narratives or construct them constitute an important step in unraveling the issues which confront the historical knowledge. The strategy of the present paper is a conceptual clarification of Constructionism or Realism، two classic responses to the question of this paper، and also to unravel the logic of historical thinking.