پديد آورندگان :
بازگير، سعيد دانشگاه تهران - دانشكده جغرافيا - گروه جغرافياي طبيعي , محمدي، سعيد دانشگاه تهران - دانشكده جغرافيا - گروه جغرافياي طبيعي , شريفي، ليلا دانشگاه تهران - دانشكده جغرافيا - گروه جغرافياي طبيعي , سليماني، نوشين
كليدواژه :
آذربايجان غربي , محصولات باغي , مخاطرات آب و هوايي , يخبندان
چكيده فارسي :
در اين مطالعه با توجه به اهميت خسارت يخبندان و سرمازدگي در كاهش سالانۀ محصولات باغي استان آذربايجان غربي، دماهاي ميانگين و كمينۀ روزانۀ هوا و احتمال رخداد اولين يخبندان پاييزه و آخرين يخبندان بهاره و شدت و تداوم يخبندان در يك دورۀ ده‌ساله (2012-2003) بررسي شد. هدف اصلي اين مطالعه، تشخيص انواع يخبندان (تابشي، فرارفتي و تركيبي) به‌منظور ارائۀ راهكارهايي براي كاهش خسارت ناشي از آن به درختان باغي بوده است. به‌دليل محدوديت پيوستگي آمار خسارت يخبندان از صندوق بيمۀ كشاورزي، بررسي‌هاي لازم تنها براي سه شهرستان اروميه، مياندوآب و سلماس به‌عنوان مهم‌ترين مراكز توليد سيب، انگور و گردو انجام گرفت. براي اين منظور يخبندان‌ها به دو دستۀ اولين يخبندان پاييزه و آخرين يخبندان بهاره تقسيم شدند. پس از مشخص شدن تاريخ رخداد اولين يخبندان‌هاي پاييزه و آخرين يخبندان‌هاي بهاره، آنها به روزهاي ژوليسي تبديل شد و سپس در محيط نرم‌افزاري SMADA بهترين تابع توزيع احتمال به داده‌ها برازش و احتمالات 25، 50، 75 و 95 درصد محاسبه شد. نتايج حاصل در خصوص خسارت سرمازدگي به محصولات كشاورزي (دماهاي بيشتر از صفر تا 4 درجۀ سلسيوس)، نشان داد كه اين محدودۀ دمايي در آبان، اسفند و فروردين، تأثيري در خسارت به محصولات مذكور نداشته است. بيشترين خسارت براي مجموع هر سه محصول در شهرستان‌هاي اروميه (7/2403 هكتار)، سلماس (501 هكتار) و مياندوآب (3/1363 هكتار) در سال 91-1390 به‌دليل تداوم يخبندان در ماه‌هاي آبان، اسفند و فروردين (به‌ترتيب با 42، 40 و 38 روز) مشاهده شد. با توجه به مرحلۀ رشد محصولات مطالعه‌شده، آستانۀ دمايي خسارت‌زاي يخبندان در دماي كمينۀ 6- درجۀ سلسيوس و كمتر براي انگور در زمان برداشت محصول (شهريور و مهر) و دماي كمينۀ 5- و كمتر براي درختان سيب و گردو در زمان جوانه‌هاي گل و برگ (فروردين و ارديبهشت) است. پيشنهاد مي‌شود براي تشخيص دقيق‌تر انواع يخبندان، در كنار تحليل‌هاي آماري، بررسي فرارفت هواي سرد به‌كمك نقشه‌هاي ژئوپتانسيل (به‌خصوص تراز850 ميلي‌بار) نيز انجام گيرد.
چكيده لاتين :
As annual frost and chilling cause damage to horticultural crops in West Azerbaijan Province, the first early fall, late spring frost date, severity and continuation of frost were investigated for a 10-year period (2003-2012). The main goal of this study was to know different types of frosts and chilling (radiative, convective and combination), to give advices for reduction of damages on horticultural crops. The analysis was carried out only for Orumieh, Salmas and Miandoab regions due to availability of data and their importance for fruit production viz., apple, grape and walnut over the Province. In order to analyse harmful frost and chilling, they were divided into the early fall and late spring frosts. In the next step, the first early fall and late spring frost date were found and according to Julian day, the best probability distribution function was fitted on data and probability of 25, 50, 75 and 95 percentages were worked out. The results showed that crop damages were mainly due to frost temperatures (minimum temperature below zero) rather than chilling temperatures (minimum temperature more than zero and below 4 degree Celsius) in the months of November, March and April. The results also indicated that the most damaged frost for three crops of the year was happened in 2011 with the loss of 2403.7, 501, and 1363.3 hectares in Orumiyeh, Salmas and Miandoab regions, respectively. According to crop growth stages, the threshold temperature to damage Grape was happened when minimum temperature falls below -6oC during the months of October and November (harvest time) and the most losses of apple and walnut occurred when minimum temperature falls below -5oC during the months of March and April (at bud stage). It is suggested that the frost study could be carried out with the help of upper air data (specially 850 mb level) along with statistical analysis for a precise distinguish between frost types
