روش شيخ صدوق در كمال الدين و تمام النعمه

Al-Shaykh al-Saduq Approach in Kamāl al-Din wa Tamām al-Ni'mah

صدوق از محدثان و عالمان برجسته شيعه و داراي آثار فراواني در زمينه دانش هاي مختلف ديني است. در اين ميان، كتاب كمال الدين و تمام النعمه از جايگاه ويژه اي برخوردار است، زيرا در اين كتاب كه از ديدگاه مكتب تشيع در موضوع غيبت و طول عمر امام مهدي(عج) نوشته شده، بسياري از نصوص و احاديث مربوط به غيبت كه غالباً سنددار، با ترتيبي خاص و به همراه براهيني متين درج گرديده است، لذا در اين پژوهش سعي شده است به معرفي و روش صدوق در اين اثر پرداخته شود. به همين منظور، بعد از ذكر مزاياي نگارشي كتاب، طرق تحمل حديث و روش وي در تبيين احاديث بيان شده و در نهايت به بررسي روايات از جهت متن و سند پرداخته شده است. صدوق غالباً احاديث را از طريق سماع فرا گرفته و در نگارش كتاب برخي روش هاي ويژه، چون ترتيب نيكو درآوردن روايات در باب مناسب، ذكر كامل سلسله سند، روايت از افراد متعدد و ذكر موارد تقطيع را به كار برده است. همچنين وي براي فهم بهتر روايات در بعضي موارد از آيات قرآن استفاده كرده است يا به شرح معناي حديث يا واژگان موجود در آن و استدلال هاي كلامي نيز مي پردازد.

Al-Shaykh al-Saduq is a Shia leading scholar with many works in different areas of religious knowledge among which Kamal al-Din wa Tamam al-Ni'mah (the perfection of the religion and the end of the blessings) is regarded to be one of his most famous books. This book has been dedicated to Shia perspective about the occultation and age of Imam Mahdi including logical arguments along with many texts and Hadiths about occultation which are usually valid and well-ordered. The present study tries to introduce Al-Shaykh al-Saduq’s method in this book. After noting literal advantages of this book, his approach in quoting Hadiths are studied. Different traditions are also examined in terms of their context and validity. It is detected that al-Saduq has usually heard the Hadiths which are written in his book. He has also found to exercise special methods such as organizing traditions under proper headings, citing document series of all Hadith thoroughly, and stating traditions from different individuals’ view. In some cases, He employed Quranic verses to gain better understanding of traditions or described the meaning of Hadith, its vocabularies, and theological demonstration.