بازيابي منابع تفسير قمي

Restoring Resources of the Tafsir Al-Qomi

يكي از مهم ترين ويژگي هاي ميراث شيعه، مكتوب بودن آن است. احاديث ولوي و نبوي از زمان صدور از رهگذر كتاب ها و اصول شيعيان به نسل هاي پسين منتقل مي شد، تا اينكه از سوي نويسندگان جوامع حديثي، به‌ويژه صاحبان كتب اربعه، تدوين و تبويبي منقّح يافت و از آن زمان، منابع و مصادرِ كهن اندك اندك به دست فراموشي سپرده شد. امروزه نيز از راه هاي گونه گون، به‌ويژه استفاده از فهارس نجاشي و طوسي و... مي توان اين مصادر كهن را بازسازي كرد. پژوهش پيش رو با استفاده از اين راهكار، منابع تفسير قمي را بازسازي كرده است. اين تفسير يكي از مهم ترين منابع تفسير مأثور شيعه است، با وجود اين، در انتساب تفسير موجود به علي بن ابراهيم، چند و چون هايي وجود دارد. در اين مقال كوشيده ايم با استفاده از نتايج بازسازي منابع، مناطق دريافت آن ها، اعتبار برخي مآخذ كتاب و نويسندگان آن ها از ديدگاه رجاليان متقدم و خط مشي فكري نويسنده تا حدودي روشن گردد و قرايني دقيق تر براي بررسي انتساب تفسير موجود و شناخت نويسندۀ اصلي آن به دست داده شود.

One of the most significant characteristics of Shia heritage is said to be the fact that it is provided in written discourse. From their outset, Hadiths that are attributed to Prophet and Imams have always been conveyed to the next generation through books and Shia’s principles. Then, Authors of Hadith bookss, especially writers of The Four Books, gathered them together and provided a written script of them so that the old sources were gradually forgotten. Nowadays, these old sources may be restored via different processes, specifically using indexes of al- Najāshi, Tusi and etc. By applying this approach, the current study attempts to restore sources of Tafsir Al-Qomi. This exegesis is assumed to be one of the most important sources of Shai’s traditionary commentaries. Attribution of the Tafsir-e Al-Qomi to the Ali Ibn Ibrahim Al-Qomi is somehow doubted. Through employing the results of resource restoring, the present article sought to elucidate on the validity of sources and authors of the books from earlier authorities' view. The authors’ ideology has also been clarified to some extent. Meantime, attempts have been made to present precise evidences of knowing the real writer of aforementioned book.