روشنفكري مشروطه از آرمان‌شهر دموكراتيك تا اقتدارگرايي (از منظر جامعه‌شناسي معرفت و رومانتيسم)

The Constitutionalism Intellectual from Democratic Ideal Type to authoritarianism from the Perspective of Sociology of Knowledge and Romanticism

روشنفكران به‌مثابه يكي از مهم‌ترين نيروهاي اجتماعي تأثيرگذار بر پويش‌هاي سياسي و تصميم‌گيري در سطح حاكميتي هستند و به‌عنوان يكي از مهم‌ترين گروه‌هاي مرجع و صاحب نفوذ كه به افكار عمومي شكل مي‌دهند. در ايران سده‌ي نوزده با تلاقي تمدني با غرب، جريان روشنفكري شكل گرفته بر تحولات سياسي-اجتماعي ايران تأثير گذاشت. در اين پژوهش، نگارندگان درصدد هستند كه با روش تبيييني علي و از منظر جامعه‌شناسي معرفت و رمانتيسم، چرايي گذار روشنفكري از آرمان‌هاي دموكراتيك به ايده دولت مقتدر در عصر مشروطه و پهلوي اول را مورد بررسي و تحليل قرار دهند. در پاسخ به اين پرسش بايد گفت كه اين دگرديسي ريشه در عوامل بسترساز سياسي- اجتماعي عصر مشروطه هم‌چون آنارشي و هرج‌ومرج سياسي، پراتوريانيسم يا توده‌اي شدن سياست، بحران حاكميت ملي، عدم تحقق اصول و باورهاي دموكراتيك و خستگي و تنفر عمومي از بي‌ثباتي سياسي-اجتماعي است. يافته‌هاي اين تحقيق، نشان مي‌دهند كه جريان روشنفكري در همان سال‌هاي نخستين پس از پيروزي انقلاب مشروطه به تاثير از زمينه و بستر بحراني جامعه، به اين نتيجه رسيد كه در نبود دولت مقتدر به‌مثابه محرك مهم براي توسعه، نه مي‌توان اميدوار به تحقق حاكميت ملي بود و نه توسعه، مضافا اين‌كه بدون ثبات مقتدرانه، آزادي هم به آنارشيسم و حقارت ملي مي‌انجامد.

Intellectuals are one of the important efficient social forces in political processes and policy making at sovereignty level. Besides they are one of the important and influential reference groups that give shape to public opinion. In Iran in 19 century, with civilizational collision with the West was shaped the intellectual mainstream under the impacts of Iran’s socio-political developments. In this research, the authors try to explain the reasons and factors of intellectual’s transition from democratic ideas and beliefs to the idea of authoritative state in two time periods of constitutionalism and Pahlavi by using explanative method and knowledge sociology and romanticism. In response to this question, it must be told that in this metamorphosis rooted in socio-political factors in constitutional age such as political anarchy, Protorianism, national sovereignty crisis, non-realization of democratic ideals and principles and public tiredness of socio-political turbulence. The finding of this article shows that the intellectual mainstream in the beginning years of constitutional revolution and its critical situation came to this conclusion that in the absence of authoritative state or government as a main motivation for development, there would be no hope for national sovereignty and development and additionally without authoritative stability, liberties lead to anarchism and national humiliation.