شيخيه كريم‌خاني و تحولات اقتصادي و اجتماعي كرمان در دوره قاجار

شيخ احمد احسايي(د. 1241 ق/1825­م) در دورة قاجار با استفاده از منابع معرفتي چهار جنبش فكري: صوفيه، فلسفه، اخباري و اصولي درصدد برآمد نحلة جديدي تاسيس كند و بين اصول عقايد مكتب شيعه وحدت و همدلي ايجاد كند؛ اما اين نحله كه به شيخيه موسوم گرديد بر دامنة اختلافات دروني شيعه افزود و حتي خود احسايي از سوي برخي از علماي شيعه تكفير شد. پس از مرگ سيد كاظم رشتي، يكي از شاگردان او، حاج محمد كريم خان،پسر حكمران كرمان، ابراهيم خان ظهيرالدوله (حك:1218ـ 1240ق/1803ـ 1824م) با توضيح و تبيين يكي از اصول اعتقادي مكتب شيخيه يعني ركن رابع موفق شد شاخة شيخية كرمان را پديد آورد. اين فرقه نوظهور به زودي پيرواني در كرمان و برخي توابع آن به دست آورد كه تا پايان عمر قاجاريه در تحولات محلي موثر واقع شدند.ابراهيم خان ظهيرالدوله به سبب علاقة شديدي كه به افكار و انديشه‌هاي شيخ احمد احساييداشت از مريدان وي گرديد، سپس فرزندان و ديگر اعضاي خاندان وي به اين طريقه تمايل يافتند.ابراهيم خان ظهيرالدوله نخستين حاكمي بود كه پس از قتل و غارت‌هاي آغا محمدخان منشا خدمات عمراني و رفاهي در كرمان و ديگر شهرهاي اين ايالت گرديد. اين خاندان با تصاحب اراضي كشاورزي و حفر كانال‌هاي آبرساني و قنات تحول عمده‌اي را در عرصة مالكيت اراضي كشاورزي و توليد داشتند. مضافا آنكه برخي از افراد اين خاندان شيخي مسلك به حكمراني اين ايالت منصوب شدند. تجار شيخي نيز با تاسيس برخي از مراكز تجاري و قيصريه نيز به نوبة خود سهم قابل توجهي در رونق بازار و حيات اقتصادي اين ايالتداشتند. برخي از طبيبان ماهر و چيره دست كرماني از خاندان شيخي مسلك ابراهيمي بودند. نيز برخي ديگر از افراد اين خاندان براي اولين در كرمانمركز بهداشتي و درمانيتاسيس نمودند كه خوداز شاخصه‌هاي مهمرشد عمومي سلامت افراد جامعه به شمار مي رود.از ديگر خدمات رفاهي كه به وسيلة اين خانداندر اين شهر انجام گرفت مي‌توان به اولين عكاس‌خانه و احداث خطوط تلگراف و راه‌هاي ارتباطي اشاره نمود.