جاده وخان در مبادلات تجاري ميان ايران و چين (از قرن اول تا قرن هشتم ه.ق)

شاخۀ اصلي راه ابريشم، كه يك سر در قسطنطنيه و يك سر در چانگ‌آن داشت، داراي شاخه‌هاي فرعي موازي و متقاطع بسياري بود كه به بيشتر آنها تا امروز توجه كافي نشده است. راه بزرگ خراسان (راه اصلي ابريشم) در آستانۀ ورود به ماوراءالنهر، در شهر آمل به دو شاخه تقسيم مي‌شد: جادۀ جونغاريه و جادۀ وخان. جادۀ جونغاريه از راه سغد- فرغانه وارد سرزمين چين مي‌شد؛ اما جادۀ وخان به موازات رود جيحون تمام مسير رود را تا سرچشمۀ اصلي آن، در درۀ وخان، طي مي‌كرد و ازطريق همين دره وارد سرزمين چين مي‌شد. هدف از اين بررسي نيز مطالعۀ اين جاده ازلحاظ جغرافيا و تجارت جاري در آن است. با اتكا به رهيافتي توصيفي اين بررسي قصد دارد تا با كنكاش در كتب تاريخ و جغرافياي اسلاميِ حد فاصل قرون سوم تا هشتم هجري، سفرنامه‌هاي جهانگرداني چون ماركوپولو و هيون تسانگ، و برخي يافته‌هاي معاصر باستان‌شناسي به ارائۀ تصويري جامع از اين جاده و مبادلات آن نائل آيد. جادۀ وخان ضمن پوشش تجارت در ربع مرو، ربع بلخ، حوزۀ چغانيان و قباديان، حوزۀ ختّلان، حوزۀ بدخشان و حوزۀ وخان شبكۀ داد و ستد گسترده‌اي را در تمام طول راه خود از آمل تا ختن ايجاد كرده بود.