جغرافياي تاريخي شهر آمد و جايگاه آن در مناسبات ايران و روم در روزگار ساسانيان

در آثار نويسندگان عصر باستان و همچنين پژوهش هاي تاريخي جديد اين دوره ، درباره جغرافياي تاريخي و بررسي ساختار شهري و عمراني مناطق و شهرهاي اين دوره اطلاعات چنداني به دست نمي آيد ؛ تا جايي كه مي توان گفت كه اين حوزه تاكنون مورد توجه قرار نگرفته است و تحقيق در اين حوزه مي تواند روشنگر زواياي تاريك مناسبات ايران و قدرت هاي همجوار محسوب شود. شهر مرزي آمد با توجه به برخورداري از موقعيت جغرافيايي و ژئوپلتيك مناسب كه در بين النهرين واقع شده، از زمان هاي بسيار دور ميان سلسله هاي متعدد دست به دست مي شده است. از اواسط دوره اشكاني كه ايران و روم با يكديگر ارتباط برقرار كردند تا اواخر دوره ساساني، براي تصرف اين منطقه كليدي، همواره تلاش هايي توسط دو قدرت عصر باستان صورت گرفته است. حال با توجه به اين مسائل، در اين پژوهش جغرافيايِ تاريخي و ساختار عمراني شهر آمد و نقش سياسي، بازرگاني و ديني اين شهر مهم در مناسبات ايران و روم در دوره ساساني مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار مي گيرد . اين پژوهش مي خواهد نشان دهد كه تصرف شهر مرزي آمد براي هر دو قدرت عصر باستان به منزله دسترسي به ارمنستان، تمركز در بين النهرين و همچنين پايگاه مستحكمي براي قلمرو كشور خود، به شمار مي رفته است ؛ چنانكه ساختار عمراني آمد، تحت تاثير همين مساله بوده و بارها توسط قدرت حاكم بر استحكام آن افزوده مي شد . علاوه بر آن دستيابي به اين شهر كه بر سر راه هاي تجاري واقع شده بود، هم از لحاظ بازرگاني هم از لحاظ تبليغات ديني در مناسبات دو كشور اهميت دو چنداني پيدا كرده بود.