بررسي علل پراكندگي جغرافيايي زرتشتيانِ ايران در قرون اوليه اسلامي

ورود دين اسلام به ايران و گسترش آن به عنوان دين اصلي و رسمي اين سرزمين ، به مثابه يك تغيير و تحول عميق اجتماعي، پيروان دين زرتشت را در اقليت قرار داد. جامعه ي زرتشتيانِ ايران در قرون نخستين اسلامي به عنوان بخشي از جامعه در حال تحول و پويا، دچار دگرگوني هاي نسبتاً زيادي شد. يكي از اين تحولات، تغيير در جغرافياي حوزه هاي سكونتي آنان بود. در جامعه اسلامي ايران كه از نظر ساختار اجتماعي و مذهبي تحولات بنياديني را تجربه كرده بود ، زرتشتيان ناگزير از پذيرش قوانين جديد حاكم بر اجتماع در تمام شئون زندگي خويش بودند. بنابراين اقامت در مناطقي را ترجيح مي دادند كه محدوديت كمتري براي آن ها ايجاد كند. براين اساس تغيير سكونتگاه هاي زرتشتيان در ايران ، تابعي از گسترش و نفوذ اسلام در نواحي مختلف بود. در قرون اوليه اسلامي، گسترش روزافزون دين اسلام و شكل گيري فرقه ها و نحله هاي اسلامي در ايران، بقاي آئين زرتشت را با ابهام مواجه كرده بود. ازاين روي زرتشتيان به عنوان گروهي از اهل ذمه، به دلايلي چون نقش و تاثير عوامل و مولفه هاي ديني و اعتقادي، تاثير قيام هاي ايرانيان و ميزان انتساب آن مهاجمان به پيروان دين زرتشت از زاويه ديد دستگاه خلافت، نقش عوامل اقتصادي و تجاري مناطق سكونتي زرتشتيان، نوع نگرش سرداران عرب نسبت به مناطق مفتوحه و تاثيرات مهاجرت قبايل عرب به ايران، جغرافياي جمعيتي خاصي براي پاسداشت آئين خود برگزيدند. پژوهش حاضر در نظر دارد با استفاده از متون تاريخي و شيوه توصيفي- تحليلي و نيز با بهره گيري از برخي نظريات در باب تغييرات جوامع در مباحث علوم اجتماعي ، چگونگي و چرايي پراكندگي جغرافيايي زرتشتيان ايران در سده هاي اول تا چهارم هجري را بررسي نمايد