حاجي‌هاشم‌خان لُنباني لوطي يا لومپن؟ و بررسي چرايي شورش او (1239تا1240ق/1823تا1824م)

Investigating the Reasons of Haji Hashem Khan Lonbani’s Insurgency (1239 to 1240 AH / 1823 to 1824 AD): A Ruffian or A Lumpen?

در اصفهان دورﺓ قاجار همواره گروه‌هايي نظير اوباش، دزدان، الواط، ياغيان و غيره در راستاي منافع شخصي يا منافع گروه‌هاي ديگر، به تحركاتي دست مي‌زدند كه نابساماني و هرج‌و‌مرج و بي‌نظمي در شهر را باعث مي‌شد. يكي از اين افراد حاجي‌هاشم‌خان لُنباني بود. او عده‌اي از افراد را به دور خود جمع كرد و دست به شورش زد و براي مدتي اصفهان را در ترس و اضطراب فرو برد. در سال 1240ق/1824م، فتحعلي‌شاه قاجار با لشكركشي به اصفهان اين شورش را فرونشاند. چرايي شورش حاج‌هاشم‌خان و تعيين تعلق او به دسته‌جات شورشي يا لوطيان، موضوع اصلي اين مقاله است كه تلاش مي‌شود به روش تاريخي و با شيوﺓ توصيفي- ‌تحليلي و انطباق داده ها و با استفاده از منابع و مآخذ موجود، دربارﺓ آن بحث، و اين موضوع بررسي شود. به‌نظر مي‌رسد حاجي‌هاشم‌خان لنباني و افرادش جزو لاﻳﮥ اشرار جامعه بودند كه با استفاده از وضعيت نابسامان سياسي و با انگيزه‌هايي نظير طمع در مال ديگران، غرور، فخرفروشي و انتقام‌جويي دست به شورش زدند. همچنين اگر لوطيان را از اخلاف عياران برشماريم، اطلاق لوطي به حاج‌هاشم‌خان لنباني و افراد تابع او درست به‌نظر نمي‌رسد و بايد او را در زمرﺓ افراد فرصت‌طلب شرور به‌حساب آورد.

In City of Isfahan during Qajar period, groups such as thugs, thieves, scoundrels, rebels, etc. launched some movements and caused chaos and disorder in the city for personal interests or the interests of other groups. One of the rebel persons was Haji Hashem Khan Lonbani, who gathered a group of people around himself, launched a revolt, and plunged the city of Isfahan in fear and anxiety. In 1240 AH, Fath Ali Shah entered the city with his division and suppressed the rebellion. The main purpose of this article is to determine the reason for the rebellion by Haji Hashem Khan and his belonging to rebel groups or ruffians, which is tried to be discussed and analyzed in historical ways, using descriptive-analytical method and information compliance based on available resources and references. Haji Hashem Khan Lonabani and his men seemed to belong to rogue and lower class of society who were motivated by greed in the property of others, pride, and revenge and abused deteriorating political conditions to launch a rebellion. If the ruffians were considered as descendants of Chivalries, it cannot be applied to Haji Hashem Khan Lonbani and his men. They should be considered among rogue opportunistic people.