مواﺟﻬﮥ نظم كهن و نظم جديد در تجرﺑﮥ مشروطيت: نمونه انتخابات زنجان در دورﮤ چهارم مجلس شوراي ملي

The Iranian Old Regime against the New Constitutional Order:The Case of Fourth Elections in Zanjân

انقلاب مشروطه و به‌دنبال‌آن شكل‌گيري مجلس شوراي ملي، نخستين تجرﺑﮥ نظام سياسي مبتني‌بر قانون اساسي و الگوي تقسيم قوا در جاﻣﻌﮥ سياسي ايران بود. اين تجربه در بستر فرهنگ سياسي ريشه‌داري اتفاق افتاد كه هنوز آمادﮤ پذيرش و هضم آن نبود. در پژوهش حاضر كه با تكيه‌بر اسناد انجام شده است، اين مسئله بررسي شده است كه تجرﺑﮥ انتخابات تا چه ميزان مسائل ناشي از رويارويي نظم سنتي با نظم جديد برآمده از انقلاب مشروطيت را بازتاب داده است. به اين منظور، نمونه انتخابات زنجان در دورﮤ چهارم مجلس شوراي ملي بررسي شده است. در اين نمونه، نقش جهانشاه‌خان اميرافشار، حاكم وقت زنجان و يكي از نمايندگان نظم كهن، در سرنوشت انتخابات زنجان محوريت يافته است و تلاش شده است سهم اقتدار محلي و ابزارهاي وي براي حفظ نفوذ در ساختار سياسي جديد روشن شود. ﻧﺘﻴﺠﮥ بررسي نشان مي‌دهد كه باوجود نظارت يكي از هواداران سرسخت نظم جديد، يعني علي‌اكبر دهخدا كه سمت مفتش رسمي داشت، اميرافشار درنهايت با حفظ فرادستي پيشين و ادارﮤ عناصر زيردست خود، سرشت قانون‌مدار نظام مشروطه را تحت‌ﺗﺄثير قرار داد.

Iranian Constitutional movement led to the formation of a new and unprecedented political order. The National Consultative Assembly was the main and most visible result of this fundamental change. However, from a historical point of view it was a turning point in political culture of Iranian people and requires special attention. This paper, based mostly on documentary sources, attempts to shed lights on a less studied aspect of this subject. Its main focus is on the political behavior of a certain Jahanshâh Amir Afshâr, the then governor of Zanjân and a member of the traditional political elite. Posing the question on its historical context, it tries to show that how and to what extent, a local governor could make challenges to divert the direction of elections to maintain his pre-constitutional privileges. The results show that despite overseeing the process by Dehkhodâ, an exceptionally staunch constitutionalist, Amir Afshar succeed to hold his privileges under new conditions and this, by its turn, eclipsed the constitutional nature of New Order.