كاركردهاي موقوفات زنان از مشروطه تا پايان دورﮤ پهلوي اول (نمونه‌پژوهي: موقوفات زنان تهران)

Women Endowments of the Constitutional Functions until the End of the First Pahlavi, Case Study: Female Benefactor of Tehran

پژوهش حاضر كاركردهاي موقوفات زنان از مشروطه تا پايان دورﮤ پهلوي اول و به‌طور نمونه زنان واقف شهر تهران را بررسي مي‌كند. پويايي وقف در دوران اسلامي، به رونق فرهنگ و اقتصاد و حتي حوزه‌هاي فرهنگي جامعه انجاميد. پس از انقلاب مشروطه و دگرگوني‌هاي سياسي و اجتماعي جامعۀ ايران، وقف نيز متحول شد و در مناسبات فرهنگي و اجتماعي، جايگاه جديدي به دست آورد. اين پژوهش در پي آن است تا علاوه‌بر شناسايي كاركردهاي موقوفات زنان از دورﮤ مشروطه تا پايان دوران پهلوي اول، دريابد كه موقوفات زنان تهران در اين ادوار چه ويژگي‌هايي داشت و همچنين براساس اسناد موجود، چه حوزه‌هايي را دربرمي‌گرفت. ﻧﺘﻴﺠﮥ حاصل از اين پژوهش بيان‌كنندﮤ آن است كه زنان واقف در دورﮤ مشروطه و دوران پهلوي اول، از اصلي‌ترين كنشگران مؤثر بر تحولات اجتماعي بودند كه موقوفاتشان در اين دو بازه زماني مختلف، تفاوت‌هاي معناداري داشت. بررسي اسناد موجود نشان مي‌دهد كه در اين زمان، زنان مطابق با تغييرات جامعه پيش مي‌رفتند. تحول در نوع نگرش، انگيزه‌هاي واقفان و مطالبات اجتماعي حاكم از علت‌هاي اصلي اين تفاوت‌ها بود و در عرصۀ وقف، پايه‌گذار تحولاتي براي دوره‌هاي بعد شدند. به‌نظر مي‌رسد كه حداقل 20درصد اسناد وقفي تهران در دورﮤ مشروطه و پهلوي اول متعلق به زنان است؛ درعين‌حال با تغييرات دورﮤ پهلوي اول، واقفان زن بنابه نيازهاي اجتماعي، موقوفات خود را به‌تدريج در ابعاد اجتماعي متمركز كردند. روش پژوهش توصيفي همراه با تجزيه‌وتحليل داده‌ها و با تكيه‌بر اسناد به‌دست‌آمده است.

This study investigates the functions of endowments from the constitutional era to until the end of the first Pahlavi in Tehran. The dynamics of the waqf (endowment) during Islamic era led to the prosperity of culture and economy, and even the cultural spheres of society. After the Constitutional Revolution and the political and social changes of the Iranian society, Waqf has also evolved and has gained a new place in cultural and social relations. This research seeks to identify, in addition to identifying the functions of the women's endowments from the Constitutional period to the end of the first Pahlavi period, the features of the women's endowments of Tehran in this era, as well as (on the basis of existing documents) the areas included. In the process of this study, it was concluded that women were the main influential activists during social changes in the constitutional era and the first Pahlavi period and their endowments in the studied periods include significant differences, depending on the changes in attitudes, motivations of benefactors and social demands. In addition, it seems at least 20% of the endowment documents in the constitutional and Pahlavi era in Tehran were owned by women and at the same time, due to changes in the first Pahlavi era, female benefactors according to the social needs, gradually focused their attention on the social dimensions.