زمينه‌ها و دلايل به كارگماري و بركناري عماربن‌ياسر از فرمانروايي كوفه

Aspects and Reasons for the Employment and Dismissal of Ammar ibn Yasser on the Reign of Kufa

اين پژوهش در پي فهم زمينه‌ها و علت‌هاي مؤثر در انتخاب اميران كوفه و همچنين بركناري آنها در دوران خلافت عمربن‌خطاب است. براي انجام اين پژوهش فرمانروايي يكي از اميران مشهور كوفه، يعني عماربن‌ياسر، بررسي مي‌شود كه به دستور خليفه وقت، عمربن‌خطاب، انتخاب شد و پس از يك سال عزل شد. ازآنجاكه دربارﮤ اين موضوع به‌صورت پراكنده و متناقض گزارش‌هايي در منابع اسلامي آمده است و پژوهش‌هاي معاصر يا بيشتر رويكرد توصيفي داشته‌اند يا به ابعاد مختلف آن كمتر توجه كرده‌اند، ضرورت پژوهش بيشتر دريافت مي‌شود. پژوهش كتابخانه‌اي حاضر از نوع مطاﻟﻌﮥ تاريخي و توصيفي و تحليلي است. نتايج به‌دست‌آمده از اين پژوهش حاكي از آن است كه وضعيت اجتماعي و فرهنگي حاكم بر كوفه و جاﻣﻌﮥ اسلامي، به‌علاوه ويژگي‌هاي شخصيتي و سلوك مديريتي عمار و ضرورت حفظ و ادارﮤ عراق و تقويت دستگاه خلافت باعث انتصاب او بر كوفه شد. چنان‌كه پديدارشدن دگرگوني‌هاي سياسي‌اجتماعي پس از رحلت رسول‌الله(ص)، ظهور و بروز عصبيت‌هاي عربي و پايداري اعراب بر حفظ سنت‌هاي فرهنگي‌قبيله‌اي، اتفاق‌نظر رهبران و اشراف قبيله‌اي و متحدان حكومت قريشي براي پيشبرد خلافت عربي، در كنار پيوستگي عمار با اهل‌بيت(ع)، مقاومت او در برابر تفرقه‌افكني و رشدنايافتگي جاﻣﻌﮥ قبيله‌اي، تلاش براي اجراي آموزه‌هاي وحياني و سنت رسول‌الله(ص) و درنهايت راهبردهاي دستگاه خلافت براي حفظ آرامش ايالات و حراست از تماميت خلافت عربي برخاسته از سقيفه در بركناري عمار سهم بسزايي داشت. درنتيجه در انتخاب و بركناري عمار سه عامل اوضاع زمانه، نظام سياسي و طبقات مختلف اجتماعي نقش داشتند.

This research seeks to understand the aspects and reasons for choosing the rulers of Kufa and dismissing them during the caliphate of Omar ibn Khattab. In so doing, one of the famous Kufa emirs Ammar ibn Yasser which was ordered by the caliphate of the time (Omar ibn Khattab) and was dismissed after one year was considered in this study. Since the reports on this issue have been distributed in a controversial and contradictory way in Islamic sources and recent studies have more descriptive approach or pay less attention to its different dimensions, more research is needed. The current library research is a historical, descriptive, and analytical study. The results of this research indicated that the social and cultural conditions governing Kufa and the Islamic society, in addition to the personality traits and administrative behavior of Ammar, and the necessity of maintaining and managing Iraq and strengthening the caliphate system, led to his appointment to Kufa. And, the following factors contributed to the removal of Ammar: Socio-political changes after the death of the Prophet Mohammad (PBUH), Arabic fanaticism and resistance to maintaining cultural-tribal traditions, the agreement between tribal leaders and aristocrats, the unity of Quraysh with the Arabic Caliphate, Ammar's relationship with Ahlulbayt (AS), his resistance to the disturbance of the tribal community, and finally the policy of the caliphate for the maintenance of the provinces. Consequently, in selecting and disposing Ammar, three factors contributed: social conditions, political systems, and different social classes.