صنايع عمدﮤ نيشابور در سده‌هاي 3تا6ق/9تا12م برپاﻳﮥ داده‌هاي باستان‌شناختي و منابع مكتوب

Major Nishapur Industries throughout the 3rd to 6th Centuries AH Based on Archaeological Data and Written sources

در سده‌هاي سوم تا ششم قمري/نهم تا دوازدهم ميلادي، صنايع نيشابور هم‌پاﻳﮥ كشاورزي و تجارت آن رونق بسزايي داشت. براي آگاهي از شمار، كيفيت و دگرگوني اين صنايع بايد از دو دسته آثار بهره برد: منابع مكتوب و كشفيات باستان‌شناسي از محوطه‌هاي تاريخي نيشابور. اطلاعات به‌دست‌آمده از هريك از اين دو دسته، به‌صورت جداگانه، تنها زواياي محدودي از صنايع اين شهر را روشن مي‌كند و ﺗﻜﻴﮥ جداگانه بر آن‌ها، پژوهش دربارﮤ اين موضوع را بي‌ثمر و ناقص خواهد كرد؛ اما با قرارگرفتن اطلاعات آن دو دسته در كنار يكديگر و يكپارچه‌شدن آن‌ها، بخش چشمگيري از خلأ اطلاعاتي هريك دراين‌باره مرتفع مي‌شود. مقاﻟﮥ حاضر با تكيه‌بر روش توصيفي‌تحليلي و برپاﻳﮥ تلفيق اطلاعات يادشده، مي‌كوشد پس از معرفي صنايع مهم نيشابور در اين دوره، زمان رونق و ركود آنها را بررسي كند. يافته‌ها نشان مي‌دهد بافندگي، سفالگري، فلزكاري و شيشه‌گري به‌ترتيب مهم‌ترين صنايع نيشابور در اين دوره بوده است و سده‌هاي سوم تا پنجم قمري و سدة ششم قمري، به‌ويژه ﻧﻴﻤﮥ دوم آن، به‌ترتيب اوج رونق و ركود نسبي صنعت در اين شهر بوده است.

In harmony with Nishapur's agriculture and trade throughout the 3rd to 6th centuries AH, its industries enjoyed considerable prosperity. For knowing the number, quality, and development of these industries, we can benefit from the two categories of works: literary sources and archaeological discoveries of historical sites of Nishapur. The information obtained from each of these two categories, individually, will only clarify the limited angles of the city's industries, and a separate piece of them will render the research about this issue fruitless and incomplete. But, with integrating the data obtained from both, a significant part of the information gap of each one is eliminated. After the introduction of Nishapur’s important industries in this period, this paper attempts, with using descriptive-analytical methods and combining both information, to study boom and recession of them in Nishapur. Results indicated that knitting, pottery, metalworking and glassblowing were, respectively, the most important industries of Nishapur in this period. The third to sixth centuries, especially the second half of the sixth century, respectively, were the peak of the industrial boom and the relative decline of the city.